Wondersupplementen zonder veiligheidsgarantie
Niet zo heel erg lang geleden zaten er in supplementen mineralen, vitamines en aminozuren. Die tijd is voorbij. Supplementenmakers hebben hun focus verlegd naar extracten van planten. Hoe exotischer, hoe beter. Maar hoe veilig zijn al die buitenissige plantenextracten?
Alle krachtsporters kennen de supplementen die de testosteronspiegel moeten verhogen, de aanmaak van het ‘vrouwelijk’ hormoon estradiol of het stresshormoon cortisol moeten verlagen of de kwaliteit van de training moeten verbeteren. Ze worden er in bladen en op websites mee doodgegooid. Een paar jaar geleden doken er nogal eens obscure anabole steroïden of andere farmacologische stoffen in die supplementen op. In de EU waren die opgevoerde supplementen officieel verboden, maar in de VS glipten ze door de mazen van de wet. Via webshops en het grijze circuit kwamen de ‘designersupplementen’ toch nog terecht bij Nederlandse sporters.
Op dit moment neemt het aantal supplementen waaraan fabrikanten stiekem of openlijk farmacologische stoffen hebben toegevoegd weer af. De Amerikaanse overheid, in de gedaante van de waakhond FDA, heeft besloten de teugels aan te trekken en laat webwinkels en producenten het ene na het andere supplement van de markt halen. Supplementenmakers laten zich daardoor niet van hun stuk brengen - en wijken uit naar plantaardige bestanddelen. Zochten ze eerst naar nieuwe bestanddelen in vergeten chemische studies, nu zoeken ze die in vooral Aziatische en Afrikaanse onderzoeken waarin ethnofarmacologen oeroude kruidengeneesmiddelen in laboratoria uittesten op cellen en proefdieren.
Verboden testosteronsupplement
Exemplarisch voor de botanische trend in supplementenland is de handel en wandel van het Amerikaanse supplementenbedrijf iForce. IForce deed jarenlang goede zaken met het supplement Reversitol. De belangrijkste actieve stof: het van testosteron afgeleide steroid 1,4,6-androstatriene-3,17-dione (ATD). ATD saboteert de werking van het enzym aromatase en verlaagt zo de concentratie estradiol. Omdat een lagere estradiolspiegel in theorie kan betekenen dat de testosteronspiegel stijgt, prees iForce Reversitol aan als een product waarmee anabolengebruikers na een kuur hun endogene (eigen) aanmaak van testosteron kunnen herstellen. Onderzoekers weten trouwens niet of ATD daarvoor echt geschikt is, maar dat is weer een ander verhaal.
In Europa vindt Brussel dat ATD niet in supplementen thuishoort en dus zijn supplementen met ATD hier niet toegestaan. De FDA was na enig wikken en wegen uiteindelijk dezelfde mening toegedaan, en liet iForce Reversitol in de herfst van 2010 van de markt halen. Bijna onmiddellijk daarna lanceerde iForce een opvolger voor Reversitol: Tropinol. De twee belangrijkste componenten daarvan zijn extracten van de Afrikaanse planten Basella alba en Bulbine natalensis. Beide planten verhogen volgens studies de aanmaak van testosteron. In proefdieren, welteverstaan. Menselijke studies zijn er niet.
Risico’s
De veiligheid van Tropinol is niet goed in kaart gebracht, ook al doet een oppervlakkige blik in de literatuur vermoeden dat de plantaardige testosteronbooster bijwerkingen zou kunnen hebben. In een recente reageerbuisstudie verhoogt Basella alba bijvoorbeeld niet alleen de aanmaak van testosteron, maar ook de activiteit van het aromatase-enzym – en dus de aanmaak van estradiol. Of dat ook in mensen gebeurt weten we niet.
Ook het andere hoofdbestanddeel van Tropinol, Bulbine natalensis, is misschien niet helemaal zonder bijwerkingen. Dezelfde onderzoekers die ontdekten dat ratten meer testosteron aanmaken als ze extracten van het plantje krijgen ontdekten ook dat diezelfde extracten in ratten de cholesterolspiegel verslechteren en ontstekingsreacties veroorzaken. Natuurlijk zijn ratten geen mensen, en zijn de doses die de onderzoekers gebruikten van een andere orde dan de concentraties die je kunt verwachten in gebruikers. Maar dan nog is de vraag gerechtvaardigd of een product als Tropinol wel veilig is.
Basella alba en Bulbine natalensis zijn niet de enige stoffen in supplementen die mogelijk bijwerkingen hebben. In de VS moeten supplementenmakers officieel de veiligheid van hun grondstoffen kunnen onderbouwen, maar dat laten de meeste producenten volgens krantenberichten achterwege. In Europa vallen sinds 1 mei 2011 plantenextracten officieel onder de Traditional Herbal Medicinal Products Directive, maar die is ondanks de ongerustheid onder verkopers en gebruikers van kruiden nog niet in werking.
Als een supplement in de (web)winkel ligt, dan wil dat dus niet zeggen dat onafhankelijke onderzoeksinstellingen die waken over de voedselveiligheid het hebben goedgekeurd. Ga er maar van uit dat in supplementenland voorlopig maar één instantie ervoor kan zorgen dat je niks verkeerds in je mond stopt. En dat ben jezelf.
Verder lezen: over testoboosters en linke supplementen.Verder kijken.