EN  |  FR

Een potje met bruin vet, graag

Overgewicht blijft de goegemeente bezig houden. Wel of geen dieet volgen, wel of niet extra bewegen, voorlichtingscampagnes, voedsellogo’s, ‘vettax’, hele volksstammen laven zich aan het bestrijden van het vetoverschot. Maar volgens onderzoekers van het Maastricht Universitair Medisch Centrum zou juist meer vet wel eens de oplossing kunnen bieden tegen teveel vet. Heb je het ooit zo bruin gebakken gezien?

Hoewel de termen wat misleidend zijn, bevat je lichaam wit vet en bruin vet. Het witte vet is namelijk lichtelijk geel van kleur en het bruine vet oogt eerder lichtbruin. Het bruine vet, ook wel bekend als babyvet, zit door het witte vet heen gemengd in kleine plekjes van zo’n halve centimeter in doorsnee. Het bevindt zich vooral achter de sleutelbeenderen en rond de wervelkolom. Dat bruine vet zou wel eens de sleutel kunnen zijn tot de oplossing van het probleem van zwaarlijvigheid. Die conclusie wordt in ieder geval getrokken door dr. Wouter van Marken Lichtenbelt en zijn collega’s van de vakgroep Humane Biologie. Het onderzoek van Van Marken Lichtenbelt en zijn collega-onderzoekers werd begin april gepubliceerd in het Amerikaanse vakblad The New England Journal of Medicine. Een samenvatting vind je hier.

Teruggevonden vet

Dat bruin vet bestond, is algemeen bekend. Er werd echter aangenomen dat dit alleen te vinden was bij kleinere zoogdieren en menselijke baby’s. De rol van dat bruine vet is ook bekend: warmteproductie tegen de kou. Veel zoogdieren gebruiken bruin vet om hun lichaam te verwarmen, bijvoorbeeld tijdens een winterslaap. Baby’s gebruiken bruin vet om bij kou hun lichaamstemperatuur op peil te houden. Wit vet zorgt dus voor energieopslag in het lichaam en bruin vet gebruikt juist energie. Na de eerste levensjaren, zo namen wetenschappers altijd aan, gaat bruin vet bij de mens nagenoeg verloren. Lang is dan ook gedacht dat volwassenen nauwelijks bruin vet hebben. Het bestond in wezen als een soort storend bijverschijnsel. Eerder was namelijk de aanwezigheid van bruin vet al incidenteel waargenomen bij sommige kankerpatiënten bij wie een PET/CT-scan werd uitgevoerd. De scans worden dan als het ware vertroebeld door het bruine vet. ’s Winters werd dit vaker waargenomen dan ’s zomers.

Vet vreet vet

Bruin vetweefsel is dus in feite een kachel die aan en uit kan staan. Blootstelling aan kou zet de kachel aan, maar, zo stellen de onderzoekers, overvoeding zorgt er voor dat de kachel niet meer is dan een waakvlammetje. Van Marken Lichtenbelt en zijn confraters onderzochten daarom systematisch het effect van kou op de energiehuishouding en combineerden dit met een PET/CT-scan. Ze lieten gezonde, slanke mannen en mannen met overgewicht of obesitas gedurende een paar uur in een koele ruimte plaatsnemen. Er werd net niet gerild, maar het was wel zo koud dat het bruine vet geactiveerd werd. Het bruine vet werd aangetoond met een radioactief label, een merkerstof die veel wordt gebruikt bij medisch onderzoek naar kanker.

Uit het onderzoek blijkt nu dat volwassenen wel degelijk aanzienlijke hoeveelheden bruin vet bezitten. Bij 95% van de onderzochte proefpersonen werd actief bruin vet aangetoond. Bovendien blijkt uit het onderzoek dat de hoeveelheid bruin vet in slanke proefpersonen significant hoger is, vergeleken met mensen met overgewicht of obesitas. De hoeveelheid door koude geactiveerd bruin vet varieerde aanzienlijk tussen de proefpersonen. Nader onderzoek gaf aan dat er een duidelijke negatieve relatie is tussen de hoeveelheid bruin vet en de body mass index (BMI). Met andere woorden: hoe zwaarder of hoe vetter de persoon, hoe minder bruin vet. Er was één proefpersoon zonder bruin vet. Dat bleek de zwaarste proefpersoon te zijn, met een BMI van boven de 35 kg/m2. Mensen met overgewicht hebben dus relatief weinig bruin vet, maar het is nog wel aanwezig. Dat betekent volgens de onderzoekers dat wellicht door de juiste interventie de hoeveelheid bruin vet weer kan toenemen.

Omdat knaagdieren wit vet kunnen omzetten in bruin vet, denken de onderzoekers op het spoor te zijn van een, al dan niet farmacologische, effectieve bestrijding van overgewicht. Bovendien lijken bruine vetcellen op de voorlopers van spiercellen, omdat ze ook relatief veel mitochondriën bevatten. En spierweefsel is een effectieve energiegebruiker, zoals je weet als je Op Eigen Kracht hebt gelezen. Binnenkort dus een ‘póóótje met vet’ bestellen? Moet je wel om bruin vet vragen!