Wondermiddel Tirzepatide?
De resultaten van farmacologische afslankmiddelen zijn tot op heden nogal mager gebleken. Daarbij woog de winst in gezondheid en de bijwerkingen telkens weer niet tegen elkaar op, waardoor het ene na het andere middel uit de schappen van de apotheek verdween. Maar nu lijkt een heuse doorbraak in afslankmedicatie te zijn bereikt. We nemen het middel onder de loep.
Een medicijn om af te vallen: de droom van menig farmaceut en de stille wens van velen. Hoewel verschillende soorten afslankmedicatie al een tijdje bestaan, zijn deze middelen vooral een beetje teleurstellend gebleken: ze zijn namelijk niet heel effectief of er kleven serieuze bijwerkingen aan. Zo schreven wij eerder over het middel sibutramine. Het medicijn remt de heropname van noradrenaline en serotonine in de hersenen waardoor het de eetlust remt; het gevolg is een paar kg gewichtsverlies na enkele maanden gebruik. Goedkeuring voor de Europese markt kwam in 1999, maar werd in 2010 al weer ingetrokken door het Europees Geneesmiddelenbureau. Ook in veel andere landen, waaronder de VS, is het van de markt gehaald. Het gebruik ging namelijk ook gepaard met een verhoogd risico op ernstige cardiovasculaire voorvallen, zoals een hartaanval of beroerte. Dat is het die paar kg gewichtsverlies natuurlijk niet waard…
Blijvende zoektocht naar afslankmedicatie
In het verleden verrichtte de farmaceutische industrie onderzoek naar middelen die je lieten afvallen door het metabolisme behoorlijk op te stoken. Maar welk pad ze daarmee ook bewandelden, ze kwamen altijd uit op dezelfde doodlopende weg; teveel bijwerkingen en matige effectiviteit.
Tegenwoordig wordt vooral onderzoek gedaan naar het onderdrukken van het honger- en trekgevoel, en naar het remmen van de opname van voedingsstoffen (vetten). Ook dat gaat niet zonder slag of stoot, maar heeft tot een paar kleine ‘succesjes’ geleid. In Nederland zijn drie middelen die hierop ingrijpen goedgekeurd voor de indicatie obesitas, te weten: orlistat, liraglutide en naltrexon/bupropion. In het buitenland zijn nog enkele andere middelen goedgekeurd, maar heel spannend is het allemaal niet. Gemiddeld leiden ze tot een gewichtsverlies van circa 5% van het lichaamsgewicht.
Een bepaald soort middelen, GLP-1-receptoragonisten (liraglutide is er daar één van), doet het wat beter, met gewichtsverliezen van zo’n 6 tot 11% van het lichaamsgewicht. Onlangs verscheen er een studie in the New England Journal of Medicine van een nieuwe GLP-1-receptoragonist, en de resultaten waren voor de verandering wél spannend. Tirzepatide, zoals het middel heet, zal de farmareus Eli Lilly daarom waarschijnlijk geen windeieren leggen.
Dus, waarom was dit afslankmedicijn voor de verandering wel spannend? Laten we vluchtig kijken naar wat deze studie liet zien. Gedurende 72 weken kregen obese proefpersonen 5 mg, 10 mg, of 15 mg tirzepatide wekelijks toegediend. Ter vergelijking was er ook een groep die een placebo kreeg toegediend. Bij aanvang wogen de proefpersonen gemiddeld zo’n 103-106 kg. Na afloop waren de proefpersonen in de placebogroep zo’n 3 kg lichter, terwijl de proefpersonen die tirzepatide toegediend kregen wel zo’n 15 tot 22 kg lichter waren – en dat zijn indrukwekkende getallen.
Tirzepatide grijpt aan op GLP-1-receptoren in de hersenen. Activatie hiervan verandert de hersenreactie op voedsel in belonings- en verzadigingsgerelateerde gebieden. Hierdoor heeft iemand minder trek en minder snel honger, waardoor er uiteindelijk minder gegeten wordt en je dus afvalt. Het vertraagt bovendien ook de maaglediging, wat daar waarschijnlijk verder aan bijdraagt. Tirzepatide doet dit alles wat beter dan z’n broertjes uit dezelfde stofjesfamilie (zoals semaglutide en liraglutide). Waarom is nog niet helemaal duidelijk.
Iedereen aan de tirzepatide?
Betekent dit dat straks iedereen met wat overgewicht aan de tirzepatide zit? Waarschijnlijk niet. Ten eerste is het daar (voorlopig) te prijzig voor: zo’n 1000 euro per maand. Ten tweede ligt het in de lijn der verwachtingen dat de indicatiestelling om het voor te schrijven als arts redelijk afgekaderd zal zijn. Bijvoorbeeld alleen bij een BMI van ten minste 30 kg/m² (obesitas) of 27-30 kg/m² (overgewicht) met ten minste 1 gewichtsgerelateerde comorbiditeit, zoals nu ook voor liraglutide het geval is en waar ook de proefpersonen van de eerder genoemde studie aan voldeden. Ten derde is het ook een redelijke drempel dat het middel geïnjecteerd moet worden (eenmaal per week weliswaar), wat natuurlijk niet iedereen zal zien zitten. Het is echter niet ondenkbaar dat er in de toekomst een oraal beschikbare variant komt: voor het chemische broertje semaglutide is dit de knappe koppen van de farmaceutische industrie ook gelukt (merknaam Rybelsus).
Deze bezwaren terzijde ligt het voor de hand dat het enige aftrek zal vinden in het illegale circuit. Een middel als dit zal in zwang zijn bij bodybuilders die wat ‘chemische ondersteuning’ wensen bij het verliezen van vet (bijvoorbeeld in aanloop van een wedstrijd). Dit is een groep die niet zal schuwen voor een prikje meer of minder en het slechts voor relatief korte periodes ‘nodig’ zal hebben, wat het financieel wat lichter maakt.
Hoewel het middel niet leidt tot resultaten die onhaalbaar zijn als naturel, verlaagt het natuurlijk wel de spreekwoordelijke lat van toewijding en doorzettingsvermogen: het wordt immers makkelijker om minder te eten en bijgevolg om vet te verliezen.
Maar is er dan verder geen enkele smet aan de horizon? Toch wel. Misselijkheid en diarree komen vaak voor, en in mindere mate ook overgeven en maagklachten. Zeldzame bijwerkingen zijn nog niet goed in kaart gebracht en ook zijn potentiële bijwerkingen op de lange termijn niet uit te sluiten. Met 500 kcal minder per dag en wat extra beweging, ben je over 6 maanden 15-18 kg lichter en nog een stuk fitter ook. Het blijft de moeite van het proberen nog steeds helemaal waard.