Overgewicht: te veel happen en/of te weinig stappen?
Overgewicht is natuurlijk een combinatie van te veel calorieën consumeren en te weinig bewegen. Bijna automatisch doemt dan de vraag op wat het aandeel is van bewegen en wat van de voeding. Heel uitputtend lijkt dit niet onderzocht, gek genoeg. In dit webbericht een eerste poging tot inventarisatie van de kennis over overgewicht.
Het aantal mensen met (ernstig) overgewicht is in Nederland sinds de jaren ’90 van de vorige eeuw explosief toegenomen. Waar in de jaren ‘90 één op de drie Nederlanders te zwaar was, is tegenwoordig zeker de helft van de Nederlanders te zwaar. In Amerika, het land van de onbegrensde mogelijkheden, lijkt ook het voorkomen van de uitdijende taille onbegrensd. Zeker 70% van de Amerikanen heeft tegenwoordig (extreem) overgewicht. In de jaren ‘90 van de vorige eeuw had ‘maar’ 50% van de Amerikanen (extreem) overgewicht. Leefstijl speelt een overduidelijke rol in de ontwikkeling van overgewicht. Het is echter onduidelijk of overgewicht vooral het gevolg is van minder stappen, of juist meer happen. Om een antwoord te krijgen op deze vraag steken we de Atlantische oceaan over.
Vooral obesitas fors toegenomen
Vanaf eind jaren ’70 is het aantal te zware Amerikanen fors toegenomen. Dik 70% van de Amerikanen is tegenwoordig te zwaar. Wanneer we echter kritisch inzoomen naar het voorkomen van overgewicht (BMI tussen 25 en 30) en obesitas (BMI>30) bij Amerikanen sinds eind jaren ‘70, dan valt op dat het aantal mensen met overgewicht stabiel is gebleven. Vooral het aantal Amerikanen met obesitas is fors toegenomen. Waar eind jaren 70 ongeveer 12% van de Amerikanen obees was, is dat nu zeker 35%.
Zijn mensen met overgewicht minder actief?
Om er achter te komen of overgewicht vooral het gevolg is van te veel eten, of te weinig bewegen, kunnen we ons de vraag stellen of mensen met overgewicht minder actief zijn. Wat blijkt, mensen met overgewicht bewegen evenveel als slanke mensen. Klaar dus? Als mensen met overgewicht evenveel bewegen als slanke mensen, is het overgewicht dus het gevolg van te veel eten; toch? Nee, die conclusie mag je niet zonder meer trekken. Dat slanke en dikke mensen op het moment dat hun beweeggedrag in de gaten wordt gehouden evenveel bewegen, wil niet zeggen dat zij voor aanvang van het onderzoek evenveel bewogen. Misschien bewegen slanke mensen normaliter wat meer en de dikke mensen net wat minder, of bewegen dikke mensen net wat meer, dan slanke mensen. Daarnaast wordt uit het onderzoek niet duidelijk of Amerikanen nu meer of minder bewegen, dan 40 jaar geleden.
Dat wordt wel duidelijk uit een ander Amerikaans onderzoek. Uit dat onderzoek blijkt dat tegenwoordig meer Amerikanen weliswaar vaker de beweegrichtlijn van wekelijks 150 minuten bewegen halen, dan tientallen jaren terug, maar toch bewegen Amerikanen minder dan 40 jaren terug. En dat komt vooral omdat ze minder bewegen tijdens het werk, huishouden en vervoer van en naar het werk. In de jaren 50 van de vorige eeuw hadden bijvoorbeeld 2 keer zoveel Amerikanen een zwaar beroep dan nu. Concluderend kunnen we dus zeggen dat mensen minder bewegen, maar hoe zit het met de energie-inname? Is die toegenomen, gelijk gebleven, of afgenomen in vergelijking met tientallen jaren terug?
Amerikanen zijn meer gaan eten…..en toch ook weer niet
In vergelijking met eind jaren ‘70 is de huidige gemiddelde energie-inname van Amerikanen ongeveer 200 kcal hoger. Duidelijk dus; er zijn tegenwoordig meer te zware Amerikanen, omdat zij teveel eten. Maar…de gemiddelde energie-inname was eind jaren ‘80 ook al 200 kcal hoger, dan eind jaren ‘70. De gemiddelde energie-inname is dus sinds eind jaren ’80 ongeveer hetzelfde als nu, terwijl het aantal mensen met obesitas sterk is toegenomen. We kunnen dus voorzichtig concluderen dat een stijging van de energie-inname de toename van het aantal obese Amerikanen in de jaren ’80 veroorzaakte. De afname van de hoeveelheid fysieke activiteit zorgde vervolgens voor de verdere toename van het aantal te zware Amerikanen van eind jaren ’90 tot nu.
Energiegebruik reguleert energie-inname
Het is duidelijk dat zowel een toename van de energie-inname, als een daling van het energiegebruik een belangrijk aandeel hebben in het ontstaan van overgewicht en obesitas. Aan de ene kant is dat voor de hand liggend. Door te weinig fysieke activiteit is het energiegebruik laag en kom je makkelijker in een positieve energiebalans. Minder duidelijk is dat het energiegebruik door fysieke inspanning de energie-inname sterk beïnvloedt. Door veel te bewegen, is onze energie-inname veel beter afgestemd op het totale energiegebruik waardoor we minder geneigd zijn te overeten. Beweging helpt dus in de strijd tegen overgewicht.
Daarmee snijdt de beweegfactor aan twee kanten; aan de ene kant verhoogt veel bewegen het energiegebruik en aan de andere kant zorgt veel bewegen ervoor dat we niet te veel happen. Als we weinig bewegen, is deze afstemming veel slechter gereguleerd. Als we weinig bewegen, dan eten we omdat we denken dat we moeten eten. We eten omdat het bijvoorbeeld lunchtijd is, in plaats van dat we daadwerkelijk honger hebben, waardoor we makkelijk overeten.
Je dagelijkse portie bewegen vergroten, kan natuurlijk in the gym, maar ook door te fietsen en te wandelen.
Wie meer wil weten over 'cowboy' Fatty Arbuckle, zie hier.