Kijk uit voor cortisol
Het zijn hectische tijden. Wetenschappers spreken over ‘staccatocultuur’, ‘meerkeuzemaatschappij’ of ‘veeleisende samenleving’. Een mens moet tegenwoordig van alles en nog wat, met de zakjapanner en de agenda in de aanslag. In het postmoderne leven ligt het stresshormoon cortisol dan ook voortdurend op de loer om in ‘aderen en ingewanden’ onrust te zaaien. Over het effect van cortisol op lijf en leven.
Het stresshormoon cortisol
Het stresshormoon cortisol is een hormoon dat wordt afgegeven
door de bijnieren. Het zijn kleine klieren die tegen de nieren
aanliggen. Belangrijke functies zijn: de regulatie van de
bloeddruk en cardiovasculair functioneren, maar cortisol speelt
ook een rol bij de stofwisseling van koolhydraten, eiwitten en
vetten. De cortisolproductie stijgt in alle gevallen waarin het
lichaam bedreigt wordt, zoals ziekte, verwonding, operaties,
extreme temperaturen, acute stress, langdurige onmachtgevoelens,
depressie en te hard trainen.
Bij een verhoogde afgifte van cortisol worden spiereiwitten
afgebroken tot aminozuren, die vervolgens door de lever weer
worden opgebouwd voor energieverbruik. Dit proces heet
gluconeogenese (‘nieuwe glucose maken’) en het doet de
bloedsuikerspiegel stijgen, vooral om de hersenen van glucose te
voorzien, aangezien dat de enige brandstof is die de hersenen
kunnen benutten. Tegelijkertijd schroeven andere weefsels in het
lichaam hun glucoseconsumptie terug.
Cortisol zorgt verder voor een verhoogde vrijmaking (afbraak) van
vetten uit het vetweefsel om de spieren van energie te voorzien.
Op de lange duur kan een verhoogde cortisolspiegel – en dan niet
zozeer in het bloed maar in het vetweefsel zelf – gepaard gaan
met een verhoogde energie-inname en vetopslag rond het middel.
Het is bekend dat vetopslag rond het middel, de zogenoemde
andro-abdominale vetopslag, ongezonder is dan vetophoping
elders op het lijf.
Het lichaam beschikt over een uitgebreid terugkoppelingssysteem
om de cortisolproductie binnen de perken te houden. Hiervoor zijn
de voorkwab van de hypofyse en de hypothalamus verantwoordelijk.
Beiden zijn belangrijke orgaantjes gelegen in de hersenen, die
respectievelijk het hormoon ACTH (adrenocorticotroop hormoon;
adren = bijnier, cortex = schors) en CHR (corticotroop releasing
hormoon) afgeven en bij een bepaalde grens de productie weer
minderen. Bij langdurige stress echter, raakt dit systeem danig
verstoord en rijst de cortisolproductie de pan uit.
Cortisol onder controle
Het zal duidelijk zijn, als er spiereiwitten worden afgebroken is
dat voor de hardtrainende natural natuurlijk geen goede zaak.
Voldoende rust, goede voeding, matig gebruik van alcohol en
vooral ook het actief bij de kop vatten van problemen houden de
cortisolproductie binnen aanvaardbare grenzen. Vage
vermoeidheidsverschijnselen, prikkelbaarheid, je niet kunnen
concentreren en verhoogde emotionaliteit zijn doorgaans goede
graadmeters voor hoge cortisolspiegels.
Extra maatregelen voor de verlaging van cortisol zijn:
terugbrengen van de trainingsbelasting, snelle koolhydraten
tijdens en/of na de training, verminderde consumptie van koffie
en het laten liggen van supplementen als guarana, Siberische
ginseng, Ma Huang, efedrine en andere opjagende stoffen die in
het ‘party circuit’ populair zijn. Als er dan toch ‘ontspannen’
moet worden zijn vissen, een lange boswandeling en diverse vormen
van massage betere alternatieven. Een ‘prettig gesprek’ met
familie en vrienden wil ook nog wel eens helpen.