Hersengymnastiek: sporten maakt slim
‘Sporten is heilzaam voor lichaam én geest.’ En: ‘Mens sana in corpore sano’. (Ofwel: ‘Een gezonde geest in een gezond lichaam’.) Hoe vaak horen we die woorden niet? Het lijken bijna clichématige dooddoeners. Toch zijn velen zich er niet écht van bewust dat sporten daadwerkelijk verstrekkende voordelen heeft voor het brein. Door te sporten word je écht slimmer en sporten is écht goed voor je humeur! Reden temeer dus om lekker in beweging te blijven of te komen.
Sporten vergroot het denkvermogen, het scherpt het geheugen en
verbetert het vermogen om dingen te plannen, te organiseren en
twee dingen tegelijk te doen. Verder vertraagt beweging het
mentale verouderingsproces. Bovendien lijkt lichaamsbeweging een
effectief antidepressivum te zijn en zou het mogelijk ook kunnen
helpen tegen allerlei andere ‘ziektes van het hoofd’.
De Ierse professor Ian
Robertson beoordeelde een groot aantal onderzoeken die
gedurende de afgelopen tien jaar op dit terrein zijn uitgevoerd.
Zijn conclusie was dat lichaamsbeweging van groot belang is als
je jong van geest wilt blijven en de aftakeling van de hersenen
wilt afremmen of omkeren. “For the over-50s, exercise is a
sort of wonder drug that makes you more mentally agile, less
forgetful and delays the loss of sharpness”, aldus Robertson.
Voor de conditie van het brein, acht hij lichaamsbeweging zelfs
belangrijker dan goede voeding, onderwijs en een positieve
instelling!
Muizenfitness
Lichaamsbeweging beïnvloedt de hersenen op verschillende
manieren. In de eerste plaats bevordert ze de vorming van nieuwe
hersencellen (neurogenese). Niets beïnvloedt de vorming van
nieuwe hersencellen zelfs zo sterk als lichaamsbeweging! Dat
concludeerde althans de Nederlandse onderzoekster
Karin van der Borght onlangs. Zij zette ’s nachts haar muizen
op een loopwiel en ontdekte dat deze sneller leerden én een beter
langetermijngeheugen kregen dan muizen die niet aan muizenfitness
deden. Net als Robertson is Van der Borght van mening dat de
invloed van lichaamsbeweging op het brein enorm groot is.
Behalve via neurogenese heeft lichaamsbeweging ook invloed op het
brein, doordat daardoor nieuwe haarvaatjes ontstaan (net als in
de spieren). Die kleine nieuwe bloedvaatjes voorzien je hersenen
beter van bloed – en dus van zuurstof –en gaan zo de afbraak van
hersencellen tegen.
Ten derde gaat lichaamsbeweging gepaard met productie van de
stoffen serotonine en endorfine in onze hersenen. Deze stoffen
hebben invloed op onze stemming. Serotonine is verantwoordelijk
voor diverse functies in het lichaam, zoals spierspanning,
eetlust, slaap, geheugen en stemming. Endorfine is een
lichaamseigen morfine. De stof werkt in de eerste plaats
pijnonderdrukkend, maar zorgt ook voor een gevoel van geluk of
euforie. Serotonine en endorfine zouden er dus aan kunnen
bijdragen dat je je na een uurtje zweten zo goed kunt voelen. Hun
werking is in zekere zin vergelijkbaar met die van sommige
antidepressiva, zoals Prozac.
Geneeskracht
Interessant is verder dat lichaamsbeweging waarschijnlijk ook kan helpen om sommige ziektes van het brein te remmen, zoals Alzheimer, depressies en Parkinson. Van deze ziektes is bekend dat ze gepaard gaan met een aantasting van een bepaald gebiedje in de hersenen, de hippocampus. Nu is juist die hippocampus één van de (slechts twee) gebieden in de hersenen waar nieuwe hersencellen kunnen worden aangemaakt. Het gebied speelt een belangrijke rol bij het opslaan van nieuwe herinneringen en is dus cruciaal voor ons leervermogen. Verder is de hippocampus belangrijk voor het oriënteren en navigeren. Doordat door lichaamsbeweging nieuwe cellen in de hippocampus kunnen worden aangemaakt, wordt wel geopperd dat lichaamsbeweging de ontwikkeling van de genoemde ziektes zou kunnen vertragen. Onderzoek daarnaar staat echter nog in de kinderschoenen. Maar wie weet staan onze verpleeghuizen straks inderdaad wel vol met loopbanden en crosstrainers voor dementerende ouderen.
Use it or lose it
Bovenstaande leidt tot vergaande conclusies. Sporters zijn
gemiddeld slimmer dan niet-sporters. Sporters zijn beter
gehumeurd. En sporters hebben minder last van akelige
‘hoofdziektes’. Hm… Er zitten vast haken en ogen aan deze
beweringen. Maar dat neemt niet weg dat het helemaal niet
onverstandig is voor al die leerlingen die deze weken ploeteren
voor het eindexamen, om even met hun neus uit de boeken te komen
voor een uurtje sportschool of een rondje op de fiets. Om maar
eens wat te noemen.
Eén kanttekening moeten we hier overigens nog wel maken. Ook voor
hersencellen lijkt, net als voor spieren, het aloude adagium ‘use
it or lose it’ van toepassing te zijn. Wanneer je stopt met
lichaamsbeweging, sterven de meeste nieuw gevormde hersencellen
binnen een week of twee alweer af. Met regelmaat bewegen is dus
óók voor je geestelijke gezondheid het beste advies!