Overgewicht als levensverlenger?
Te dik is niet best, dat lezen we dagelijks in het vele gezondheidsnieuws dat ons bereikt. Maar er is ook nieuws waarin overgewicht juist als levensverlenger wordt gebracht. Wat krijgen we nou, alternatieve feiten? Graancirkels en glutenallergieën? Neen, niets van dit alles. We gingen gewoon eens op de koffie bij ouderwetse wetenschap. Ben je wakker?
In 2013 verscheen een opmerkelijk onderzoek gepubliceerd in een gedegen wetenschappelijk tijdschrift. Het werd vrij vaak opgepikt als ‘Mensen met overgewicht worden ouder’ of iets dergelijks. Voordat we ingaan op het onderzoek en de controversiële resultaten proberen te verklaren, eerst even een kader schetsen. Over het algemeen wordt gedacht dat mensen met een gezond gewicht langer leven dan mensen met overgewicht, of een ernstige vorm van overgewicht. Uit het onderzoek bleek dat mensen met een BMI van 25 tot 30 een lager overlijdensrisico hebben dan mensen met een normaal gewicht en zelfs dat mensen met een BMI tussen de 30 en 35 een lager overlijdensrisico hebben dan mensen met een normaal gewicht. Vanaf een BMI groter dan 35 is het overlijdensrisico groter dan bij een normaal gewicht…Is dan alleen fors overgewicht slecht voor de gezondheid?
Wat hebben de onderzoekers gedaan?
Hoofdonderzoeker Katherine Flegal van het CDC heeft het onderzoek uitgevoerd. De CDC is de Amerikaanse tegenhanger van het RIVM; een serieuze organisatie die zich bezighoudt met het vroegtijdig onderkennen en bestrijden van ziekten, waaronder overgewicht. Op basis van de BMI hebben de onderzoekers gekeken naar de BMI (normaal gewicht; BMI tussen 20-25, overgewicht; BMI 25-30, obesitas graad 1; BMI 30-35 en graad 2; BMI >35) in relatie tot het algehele overlijdensrisico (risico door alle oorzaken) per BMI-klasse, waarbij het risico op overlijden op 1 wordt gesteld bij de normaal gewicht categorie. Een getal kleiner dan 1 duidt op een lager risico om te komen overlijden. Een getal groter dan 1 duidt op een hoger risico om te komen overlijden.
Wat waren de resultaten?
Uit het onderzoek bleek dat mensen met overgewicht en obesitas een respectievelijk 6% en 5% lagere kans hebben om te komen overlijden aan wat voor oorzaak dan ook.
Mensen met obesitas graad 2 en 3 hebben een 29% hogere kans om te overlijden aan wat voor oorzaak dan ook.
Onderzoek nader bekeken
Het onderzoek (een meta-analyse, wordt in de wetenschap zeer serieus genomen) is goed uitgevoerd. Er zijn onderzoeken verzameld die hebben gekeken naar het overlijdensrisico onder een zeer grote groep van 2,88 miljoen mensen met uiteindelijk 270.000 sterfgevallen. Hiermee wordt voorkomen dat de gevonden cijfers alleen bij bepaalde deelpopulaties gevonden zijn. Er zijn echter ook kanttekeningen bij het onderzoek te plaatsen die je hopelijk weerhouden om het op een bunkeren te zetten, omdat je denkt dat je zo langer leeft.
In de eerste plaats is de BMI niet echt een goede indicator voor overgewicht en zeker niet voor de opslag van vet rond de buikregio; het zogenaamde gevaarlijke buikvet. Dit betekent dat mensen met weinig spiermassa bijvoorbeeld veel buikvet kunnen hebben en uiteindelijk een normale BMI. Andersom mensen met een hoge BMI kunnen veel spiermassa hebben en weinig buikvet. Een betere voorspeller voor overlijdensrisico is de hoeveelheid buikvet. Dit kan gemeten worden met de middelomtrek. Uit onderzoek blijkt ook dat de middelomtrek een betere voorspeller is voor het krijgen van hart- en vaatziekten en het overlijden daaraan, dan de BMI.
In de tweede plaats ontwikkelen mensen met overgewicht vaker hart- en vaatziekten. In het verleden overleden mensen tamelijk snel aan hart- en vaatziekten. Nu krijgen mensen met hart- en vaatziekten echter goede medicijnen, waardoor het overlijdensrisico wordt verlaagd. Daarnaast bezoeken mensen met overgewicht en obesitas vaker de arts en zijn meer onder controle van een arts. Een verslechtering van de gezondheid wordt daardoor sneller opgemerkt en kan sneller behandeld worden.
In de derde plaats is fitheid een onafhankelijke beschermende factor voor een goede gezondheid. Dit betekent dat iemand te zwaar kan zijn, maar als deze persoon fit is, zijn overlijdensrisico laag is. Zo kan iemand die te zwaar is, maar wel fit gezonder zijn dan iemand die slank is, maar niet fit. Fitheid is een betere voorspeller te zijn voor het overlijdensrisico, dan overgewicht.
In de vierde plaats kan licht overgewicht beschermend werken op het overlijden. Zo is bij extreem COPD licht overgewicht geen risicofactor, maar kan het juist beschermend werken. Dit kan omdat een deel uit het overgewicht uit spiermassa bestaat, die een COPD’er juist hard nodig heeft. Dit fenomeen dat overgewicht beschermt tegen overlijden bij bepaalde ziekten wordt reverse causation genoemd. Ook voor het ontwikkelen osteoporose (botontkalking) werkt overgewicht beschermend. Mensen met overgewicht ontwikkelen minder snel osteoporose en zullen daardoor minder snel een fractuur ontwikkelen die geopereerd moet worden. Bij ouderen heeft een operatie een hoger risico tot overlijden.
In de vijfde plaats is in het onderzoek niet altijd gecorrigeerd voor roken. Dit betekent dat het niet duidelijk is of bij de groep van een normaal gewicht meer rokers zaten. Roken is een belangrijke risicofactor voor vroegtijdig overlijden.
Tenslotte wordt in het onderzoek een relatie aangegeven tussen gewicht en overlijden. Er wordt niet gesteld dat die relatie oorzakelijk van aard is. Het wil dus niet automatisch zeggen dat mensen met een bepaalde BMI een oorzaak hebben om eerder, of later te komen overlijden. Net zoals in mei veel kinderen worden geboren en er veel ooievaars zijn, wil dat niet zeggen dat de ooievaars verantwoordelijk zijn voor een geboortegolf.
Een pleidooi voor ouderwets gewoon gezonde voeding vind je hier.