Het broodnodige ‘Tegenwicht’
Hoogleraar voeding en gezondheid Jaap Seidell heeft een internationaal grote bekendheid als expert in het voorkomen en behandelen van obesitas. Zo iemand waar je graag een hele waslijst aan mythen en aannames die in fitness circuleren zou willen voorleggen. Om eens een beetje tegenwicht te bieden. Helaas is hij daarvoor doorgaans te druk bezet. Gelukkig heeft hij samen met psychologe en onderzoeker Jutka Halberstadt tijd vrijgemaakt om ‘Tegenwicht. Feiten en fabels over overgewicht’ te schrijven. Zelden is een boek zo broodnodig geweest..
Het boek heeft een voorwoord van die andere bekende voedingshoogleraar die de moeite heeft genomen in boekvorm wat tegenwicht te leveren, professor Martijn B. Katan, die constateert dat dit ‘het eerste Nederlandse boek is dat de wetenschappelijke feiten over overgewicht en obesitas goed op een rijtje zet.’ En dat is hard nodig, met zo’n enorm arsenaal aan diëten, supplementen, pillen en placebo’s die middels sluwe marketing de mensen geld uit de zakken klopt. Verder geeft Katan in het voorwoord van ‘Tegenwicht’ de kern van de zaak aan: ‘Dik worden is een normale reactie op een abnormale omgeving.’ Dat is lang precies andersom gezien: dik worden is een abnormale reactie op een gezonde omgeving. Vermoedelijk zien veel voedingsfabrikanten het ook graag nog op die manier, want dan is het in feite toch ‘eigen schuld, dikke bult’. Uiteraard blijft een mens voor (ongezond) overgewicht een eigen verantwoordelijkheid houden, maar het maakt wel duidelijk hoe broodnodig een algehele mentale en maatschappelijke omwenteling is om het probleem van obesitas echt goed te kunnen aanpakken. Die omwenteling begint met de erkenning dat we in een ‘abnormale omgeving’ leven.
Afslankers en instinkers
In het hoofdstuk over de ‘Afslankindustrie’ laat Seidell zien dat afslankmedicijnen, afslanksupplementen en allerlei afslankmethoden tot nu toe weinig zoden aan de dijk hebben gezet. Allerlei medicijnen die veelbelovend leken te zijn werden betrekkelijk snel van de markt gehaald toen bleek dat de bijwerkingen toch pittiger waren dan de paar kilo’s die het middel je zou laten afslanken, inclusief het ‘wondermiddel’ Rimonabant. In 2010 was er weer sprake van een veelbelovend afslankmedicijn, genaamd Qnexa, een cocktail van de oude bekende afslanker phentermine en het anti-epilepsiemiddel topiramaat. Het medicijn heeft de markt niet gehaald vanwege een al te hoge hartslagversnelling, psychiatrische problemen en een mogelijke vergroting van het risico op geboorteafwijkingen. Conclusie: de ‘magic pill’ is er niet en gaat er naar alle waarschijnlijkheid de komende decennia ook niet komen. De belangrijkste reden is, dat de vetstofwisseling dermate ingewikkeld is, dat aan een ‘chemisch ingrijpen’ meer nadelen dan voordelen voor de gezondheid kleven.
Een waarschuwend woord van Seidell ook over internetaanbieders van afslankmiddelen, omdat vaak onduidelijk is waar zo’n middel van is gemaakt, en welke stoffen er in zitten en wat de mogelijke bijwerkingen zijn. In een onderzoek van New England Journal of Medicine uit juni 2000 bleken Chinese kruidenmengsels om af te slanken voor ernstige nierfunctiestoornissen te zorgen. De preparaten bevatten ook kankerverwekkende stoffen.
Acupunctuur, acupressuur, homeopathie en hypnotherapie doet weinig tot helemaal niets. Detoxen (het zogeheten ‘ontslakken’) is een commerciële vondst en op niks gebaseerd, aangezien je lichaam zelf heel goed is in het ontgiften en zuiveren. Je een breuk lopen op de loopband is in de strijd tegen overgewicht ook niet erg efficiënt gebleken.Wat natuurlijk niets wegneemt van het belang van meer bewegen voor conditie en gezondheid.
Abnormale omgeving
Seidell merkt op dat er nog veel moet gebeuren om de omgeving wat normaler, wat minder obesogeen te laten worden. De voedingsmiddelenindustrie zou meer verantwoordelijkheid op zich moeten nemen of daartoe gestimuleerd worden. Dat er bij de drogist, apotheek of supermarkt zoveel pillen, poeders en druppels verkocht worden zonder dat de veiligheid en effectiviteit ervan onderzocht zijn, is ook een onwenselijke zaak. Kortom, er ligt nog heel veel werk op het bord van de hoogleraar voeding en gezondheid; abnormaal veel eigenlijk.
Tegenwicht. Feiten en fabels over overgewicht. Jaap Seidell en Jutka Halberstadt – uitgeverij Bert Bakker, 232 pagina’s, prijs 17,95 Euro.