Nooit meer dik door semaglutide?
Als je de juichende berichten op het internet mag geloven, dan gloort er voor iedereen die worstelt met overtollige kilo’s lichaamsvet hoop aan de horizon. Een farmacologische hoop welteverstaan. Het diabetesmedicijn semaglutide resulteert volgens een nieuwe trial in het verlies van meerdere kilo’s lichaamsgewicht. Het spijt ons verschrikkelijk, maar we voelen ons toch verplicht om de feestvreugde iets te dempen.
“Dit verandert alles”, vertelde een opgetogen Rachel Batterham een paar weken geleden in een persbericht. “Dit is het eerste medicijn waarmee mensen net zoveel kunnen afslanken als door een chirurgische maagverkleining.” Duizenden websites schreven het keurig over.
En waarom ook niet? Batterham, een Britse hoogleraar en endocrinoloog, wist waarover ze het had. Ze was co-auteur van een grote trial, die binnenkort verschijnt in het hoog aangeschreven medische tijdschrift New England Journal of Medicine. In de trial injecteerden bijna tweeduizend proefpersonen met ziekelijk overgewicht zichzelf gedurende 68 weken wekelijks met een placebo of 2.4 milligram semaglutide. De proefpersonen in de semaglutidegroep verloren gemiddeld maar liefst 15 kilo.
Wat is semaglutide?
Het farmaceutische bedrijf Novo-Nordisk, dat tussen twee haakjes ook de trial van Batterham sponsorde, heeft semaglutide eigenlijk ontwikkeld als medicijn tegen diabetes. Semaglutide is een versleutelde variant van het hormoon glucagon-achtig peptide-1 (GLP-1). GLP-1 komt vrij als er calorierijk voedsel in de dunne darm aanwezig is. Het stimuleert de afgifte van insuline door de alvleesklier, en remt bovendien de eetlust. GLP-1 wordt in de bloedbaan snel door enzymen afgebroken, maar dankzij de kleine wijzigingen die de chemici van Novo-Nordisk hebben bedacht, blijft semaglutide na toediening dagenlang in het bloed circuleren en de eetlust afremmen. Dat verklaart het aanmerkelijke gewichtsverlies.
Dat bijzondere effect was al eens eerder gerapporteerd. In een trial, die verscheen in 2017 en overigens ook al werd gesponsord door Novo-Nordisk, verloren proefpersonen die gedurende 3 maanden semaglutide injecteerden gemiddeld 5 kilo. Het verloren gewicht bestond voornamelijk uit lichaamsvet. Dat was ook het geval in de nieuwste studie. Goed nieuws, zou je denken. Maar als je gaat graven in medische vakmedia en wetenschappelijke literatuur begin je al snel te twijfelen of het binnenhalen van semaglutide als de game-changer die een einde gaat maken aan overgewicht en obesitas wel gerechtvaardigd is.
De dosis die hoogleraar Rachel Batterham en haar collega’s aan proefpersonen gaven was om te beginnen aan de hoge kant. Nu injecteren de meeste diabeten die semaglutide gebruiken meestal 1 milligram per week. Dat is minder dan de helft van wat kennelijk nodig is om af te slanken. Tegelijkertijd blijkt uit de publicatie dat na 44 weken de proefpersonen bijna geen gewicht meer verloren. Het laatste halve jaar van de trial moesten de proefpersonen dus semaglutide gebruiken om op gewicht te blijven.
We weten nog niet wat het effect op het lichaamsgewicht is als mensen semaglutide nog langer dan 64 weken gebruiken. Er lopen al wel trials waarin obese proefpersonen 2 tot 4 jaar achtereen semaglutide gebruiken, die straks hopelijk zullen vertellen of continugebruik de verloren kilo’s ook echt weg kan houden.
Levenslang aan de semaglutide
Waarschijnlijk zal het erop uitdraaien dat obese mensen levenslang semaglutide moeten injecteren. Eerst zullen ze semaglutide moeten gebruiken om af te slanken, en daarna om op gewicht te blijven, vertelde hoogleraar en endocrinoloog John Wilding van de universiteit van Liverpool in een interview. Wilding, de eerste auteur van de trial in New England Journal of Medicine, gaat er van uit dat overgewicht een chronische ziekte is die met medicijnen moet worden behandeld. Of dat echt zal gebeuren is nog lang niet zeker, net zomin als zeker is dat semaglutide op de langere termijn wel honderd procent veilig is.
Bijwerkingen
Alle varianten van GLP-1 vertragen de darmwerking, en dus ook semaglutide. Daardoor kunnen patiënten die semaglutide gebruiken last krijgen van bijwerkingen als verstopping, een vol gevoel, misselijkheid en zelfs overgeven. Om die reden zijn enkele eerder ontwikkelde synthetische varianten van GLP-1 zoals liraglutide niet aangeslagen. Vaak verdwijnen die bijwerkingen door gewenning, maar bij sommige patiënten zijn ze zo serieus dat ze deze groep middelen niet kunnen verdragen. Merkwaardig genoeg had, ondanks de hoge dosis, slechts een handjevol proefpersonen in de trial van Wilding en Batterham hier last van.
Een serieuzere mogelijke bijwerking van GLP-1-analogen is dat ze ontstekingen in de alvleesklier kunnen veroorzaken. Die ontstekingen kunnen weer een voorstadium van alvleesklierkanker zijn. Endocrinologen maken zich hier al zorgen over sinds de eerste GLP-1-agonisten op de markt kwamen, maar het is niet duidelijk of deze zorgen terecht zijn. Volgens studies en de Europese medicijnautoriteit EMA niet, maar artsen zien wel degelijk gevallen in hun praktijk.
In de Verenigde Staten lopen op dit moment rechtszaken tegen producenten van op GLP-1-gebaseerde medicijnen, die zijn aangespannen door patiënten met alvleesklierkanker en hun nabestaanden.
Patroon
De tijd zal leren hoe riskant GLP-1-agonisten nu precies zijn. Mocht het oordeel negatief uitvallen, dan zou je dat niet hoeven te verbazen. Het zou passen in een patroon dat zich in de farmaceutische industrie maar blijft herhalen. Bedrijven hebben sinds het begin van de twintigste eeuw al tientallen middelen ontwikkeld die korte metten met overgewicht moesten maken. Aanvankelijk waren wetenschappers en producenten uiterst positief over die middelen, maar vaak werd na verloop van tijd duidelijk dat ze toch niet zo effectief waren als aanvankelijk werd gedacht. Altijd kwamen er bijwerkingen aan het licht, en sommige daarvan waren uiterst serieus. Ze veroorzaakten blindheid, slapeloosheid, hersenbloedingen, verslaving of beschadigden de lever of het hart. En uiteindelijk verdwenen de farmacologische wondermiddelen van weleer roemloos van de markt.
Voorlopig houden we het er dus op dat er geen farmacologische manier is om af te slanken. Als je vet wilt verliezen, verdiep je dan eerst in wat je kunt doen door je voeding aan te passen, en kijk in de tweede plaats of je meer kunt verbranden door te bewegen.
En mocht je dan nog behoefte hebben aan een steuntje in de rug, werp dan nog eens een blik op dit bericht.