Pepdrankjes voor sporters: niet zo gevaarlijk, maar geen eerste keus
Steeds meer mensen (vooral jongeren) drinken - steeds meer – pepdrankjes* als Red Bull, Rodeo en Golden Power. Fabrikanten claimen dat de drankjes energie geven en het prestatievermogen verbeteren. Vele richten zich onder meer op beoefenaren van extreme sporten, maar er zijn geluiden dat ook onder mindere extreme sporters (zoals fitnessers) de drankjes aan populariteit winnen. Niet verbazend gezien de claims van de fabrikanten. Maar hoe(on)verstandig is het om zo’n pepdrankje rondom het sporten te nemen?
Sinds pepdrankjes zo’n twintig jaar geleden de wereld veroverden
(met de marktintroductie van het Oostenrijkse Red Bull), woedt er
een – bij tijd en wijle stormachtige – discussie over de
consumptieveiligheid. Nog niet zo lang geleden stak het
Tros-consumentenprogramma
Radar een waarschuwende vinger op naar het brede publiek. Een
aantal landen –Denemarken, Noorwegen, IJsland en Uruguay – heeft
de verkoop van pepdrankjes zelfs verboden.
De consument laat zich hier weinig aan gelegen liggen, zo blijkt
uit
marktonderzoek. In 2007 is er in de West-Europese markt voor
pepdrankjes ca. 3,8 miljard euro omgezet. De Europeanen dronken
gezamenlijk zo’n 487 miljoen liter pepdrank en verwacht wordt dat
dit volume de komende vijf jaar jaarlijks met gemiddeld acht
procent zal stijgen.
Waar hebben we het eigenlijk over?
Lopen al die gebruikers van pepdrankjes gevaar? Begin dit jaar
publiceerde de EFSA, de European Food Safety Authority, een
'wetenschappelijke opinie’ over twee belangrijke
bestanddelen: taurine en glucoronolacton. Met deze publicatie
beantwoordde deze belangrijke Europese autoriteit ten dele de
vraag naar gezondheidsrisico’s. Voor we daar echter naar kijken,
nemen we eerst de belangrijkste bestanddelen onder de loep. Waar
hebben we het eigenlijk over? Over cafeïne, taurine en
glucoronolacton: samen met water en suiker de belangrijkste
bestanddelen van de meeste pepdranken.
Cafeïne (ca. 80 mg per blikje pepdrank)
Cafeïne heeft een aantal aangetoonde prestatieverbeterende
effecten voor een deel van de sporters. De stof werkt
glycogeensparend, stimuleert de vetverbranding en (sommige)
spieren. Een gemiddelde pepdrank bevat ongeveer net zoveel
cafeïne als een gemiddeld kopje filterkoffie.
Taurine (ca. 1000 mg per blikje pepdrank)
Taurine is onder andere van belang voor de regeling van de
hartslagfrequentie, als neurotransmitter in de hersenen en als
antioxidant. Er bestaat geen wetenschappelijk bewijs dat
suppletie leidt tot betere sportprestaties. De stof komt voor in
sommige voedingsmiddelen (vlees, vis) en wordt ook door het
lichaam zelf aangemaakt. Gemiddeld levert onze voeding dagelijks
tussen de 40 en 400 mg.
Glucoronolacton (ca. 500-600 mg per blikje pepdrank)
Glucoronolacton is een lichaamseigen stof die vrijkomt bij de
afbraak van glucose in de lever. Daarnaast krijgen we de stof
binnen via bijvoorbeeld graanproducten en rode wijn. Van
glucoronolacton wordt gezegd dat het vermoeidheid tegengaat en
een prettig gevoel geeft. Een normaal voedingspatroon levert
ongeveer 2 mg glucoronolacton per dag.
Risico op een overdosis?
Bovengenoemde drie stoffen zijn in een lage doseringen niet
schadelijk voor de gezondheid. De discussie over
gezondheidsnadelen richt zich voornamelijk op het risico van
overdosering.
Het risico op overdosering: cafeïne
Een overdosis cafeïne kan leiden tot rusteloosheid, beven,
duizeligheid, suizende oren en hartkloppingen. De site van
Ergogenics meldt op meerdere plaatsen (hier en
hier)
zelfs dat er steeds vaker mensen door een overdosis cafeïne in
het ziekenhuis worden opgenomen.
Voor een overdosis cafeïne hoef je bij een normaal gebruik van
pepdrankjes niet te vrezen. Ben je gevoelig voor cafeïne, dan kun
je je volgens het
Voedingscentrum het beste beperken tot vijf kopjes koffie per
dag. Datzelfde zou je kunnen zeggen over het aantal blikjes
pepdrank. Voor zwangere en borstvoedende vrouwen, mensen met een
bepaalde type hart-/vaataandoeningen en kinderen gelden
aangepaste richtlijnen. In Radar werd breed uitgemeten dat dit
niet vermeld stond op de pepdrankjes. Maar staat het wel op een
pak koffie?
Het risico op overdosering: taurine en
glucoronolacton
Volgens de EFSA in de hiervoor genoemde publicatie zijn taurine
en glocoronolacton veilig voor consumptie. In een eerder
onderzoek van het voormalige Scientific Committee on Food uit
2003 werd niet uitgesloten dat deze bestanddelen schadelijk
konden zijn voor de hersenen en nieren, maar, schrijft EFSA,
zelfs ‘heavy users’ van pepdrankjes (anderhalf blikje per dag)
hoeven zich geen zorgen te maken. De zogeheten
NOAEL (No Observed Adverse Effect Level, het
proefondervindelijk maximale niveau waarbij geen nadelige
effecten optreden) ligt voor taurine 43 maal zo hoog als de
hoeveelheid die ‘heavy users’ via pepdrankjes binnenkrijgen. Voor
glucoronolacton is dat 71 maal!
Het risico op uitdroging: de combinatie van cafeïne en
taurine
De fabel dat cafeïne een vochtafdrijvende werking heeft (en
daardoor uitermate ongeschikt is voor sporters) heeft zijn
langste tijd gehad (zie hier). De
bewering dat een combinatie van cafeïne en taurine tot uitdroging
leidt, blijft echter
hardnekkig rondzingen. De EFSA geeft aan dat hiervoor geen
aanwijzingen zijn.
Ook voor andere nadelige effecten van de combinatie van cafeïne
en taurine bestaat vooralsnog geen bewijs. Tevens is het
onwaarschijnlijk is dat een combinatie van glucoronolacton met
cafeïne, taurine, alcohol of lichamelijke inspanning extra
nadelige effecten heeft.
Sporters aan de pepdrank?
Pepdrankjes hebben een oppeppende werking (door de cafeïne) en ze
geven energie (suiker). Dat lijkt vast te staan. De nadelige
gezondheidseffecten van een ‘normaal’ gebruik lijken bovendien
mee te vallen. En vocht afdrijven doen ze ook al niet. Nemen we
vanaf nu dus allemaal een paar blikjes mee in de sporttas? Uh…
niet direct.
Het EFSA-rapport gaat over de veiligheid van de afzonderlijke
ingrediënten taurine en glucoronolacton. Pepdrankjes ‘as such’ en
de combinatie van bestanddelen zijn niet (afdoende) onderzocht.
Ook geeft de EFSA geen uitsluitsel over het mogelijke risico van
een combinatie van pepdrankjes met lichamelijke inspanning
(sporten!). Ze constateert dat er een aantal gevallen bekend is
van mensen die zijn overleden na het drinken van pepdrankjes,
maar ze acht het mogelijk dat dergelijke gevallen te maken hebben
met een overdosis cafeïne. Een verband met lichamelijke
activiteit wordt echter niet uitgesloten.
Vooralsnog lijkt het verstandig om rondom het sporten water of
‘gewone’ sportdranken te gebruiken. Als je toch pepdrankjes wilt
gebruiken, beperk je dan tot één of twee blikjes per dag en maak
rondom het sporten een verstandiger keus.
* Noot
Pepdrankjes worden ook wel smart drinks, energy drinks of energiedranken genoemd. Verwar ze niet met ‘traditionele’ energiedranken van merken als AA en Gatorade. Om verwarring te voorkomen, wordt hier gesproken over pepdranken.