De waarheid over DMHA
Er is een verband tussen een reeks onverklaarbare dopinggevallen, een slordig werkend chemiebedrijf en een mislukte farmacologische zoektocht naar het perfecte pepmiddel, en dat verband heet DMHA. De websites die DMHA verkopen vertellen je maar de halve waarheid. De andere helft lees je hier.
Die andere helft begint in de dopinglaboratoria, die verspreid over de hele wereld vanaf 2012 steeds vaker een merkwaardige stof ontdekken. In verschillende disciplines – bijvoorbeeld in rugby, motorcross en tennis - testen sporters plotseling positief op heptaminol, een oud en bijna vergeten medicijn tegen hartfalen, dat op de dopinglijst staat. Heptaminol is een stimulantium. Net als andere stimulantia, zoals efedrine en amfetamine, onderdrukt heptaminol honger en vermoeidheid, en geeft het een gevoel van alertheid en energie, maar verhoogt het ook de hartslag en de bloeddruk.
De betrapte sporters ontkenden unaniem dat ze heptaminol hadden gebruikt, en verklaarden de uitslag van hun dopingtest door hun supplementen. En hoewel betrapte sporters niet altijd eerlijk zijn over hun dopinggebruik, ontdekte een Duits dopinglab in 2019 dat ze de waarheid spraken. De sporters hadden pre-workoutformules gebruikt met DMHA. En die stof, zo ontdekten de Duitsers, zet in het lichaam om in heptaminol.
Na die ontdekking was een wetenschappelijk probleem opgehelderd, maar hadden de betrapte sporters nog steeds een probleem. Want ook DMHA staat op de dopinglijst. Niet als DMHA, een afkorting die is bedacht door de supplementenindustrie, maar als octodrine of 2-amino-6-methylheptaan. Soms heet DMHA ook wel dimethylhexylamine.
Wat is DMHA?
DMHA heeft een chemische structuur en biologische werking die lijkt op die van DMAA en DMBA. DMHA, DMAA en DMBA zijn op het eerste gezicht eenvoudige chemische verbindingen. Zo eenvoudig dat je ze kunt tegenkomen in de chemieboeken van middelbare scholieren, in de hoofdstukken die de grondregels voor de naamgeving van organische verbindingen uitleggen. In het begin van de vorige eeuw ontdekten chemici dat deze groep eenvoudige verbindingen een stimulerende werking had, net als de klassieke stimulantia amfetamine en efedrine. Al deze stoffen imiteren de werking van pephormonen als adrenaline.
Amfetamine is al sinds de jaren zestig van de vorige eeuw illegaal, en alleen verkrijgbaar in het drugcircuit. Efedrine zat rond de eeuwwisseling in afslanksupplementen, maar werd in 2004 verboden nadat honderden gebruikers beroertes of hartaanvallen kregen. Het gat dat efedrine achterliet, is aanvankelijk opgevuld door DMAA. Toen DMAA na een aantal incidenten van de markt werd gehaald, doken in energieproducten, afslanksupplementen en pre-workoutformules verwante stoffen op, zoals DMBA en DMHA.
Puur natuur
Met die stoffen is helemaal niks mis, zegt de supplementenindustrie. Zo’n stof als DMHA is van nature aanwezig in allerlei planten die mensen al duizenden jaren eten, zoals de vruchten van de Afrikaanse boom Kigelia africana. En inderdaad, in 2014 vonden Australische onderzoekers DMHA in Kigelia africana. Samen met enkele honderden andere stoffen, en in minuscule hoeveelheden. De hoeveelheden DMHA waren zelfs zo klein dat het economisch onmogelijk is om DMHA uit Kigelia africana te winnen. Desondanks bieden duizenden webwinkels DMHA, soms voorzien van wervende predicaten als ‘the king of stimulants’, aan als Kigelia africana-extract.
In 2018 bewees een Amerikaans laboratorium dat de verkoopriedel van die webwinkels niet conform de feiten is. De Amerikanen analyseerden extracten van Kigelia africana, maar konden daarin geen noemenswaardige hoeveelheden DMHA kon ontdekken. De Amerikanen kochten ook 13 supplementen met DMHA, en vonden de stof in slechts 4 producten.
Met die aangetroffen DMHA was wat aan de hand. Als DMHA wordt geproduceerd in een fabriek, ontstaan in het productieproces ook bijproducten die een degelijke fabrikant wegzuivert. De leverancier die de supplementenindustrie van grondstoffen had voorzien was kennelijk geen degelijke fabrikant, want de Amerikanen vonden de bijproducten terug in de geanalyseerde supplementen. Daarmee hadden ze ook aangetoond dat de DMHA in supplementen niet van natuurlijke origine is.
Zoeken naar perfecte pep
DMHA is dus geen natuurlijke stof, maar een synthetische farmacologische verbinding. Het is bovendien een farmacologische verbinding met een lange geschiedenis. Vraag het maar aan de Australische wetenschapshistoricus Nicolas Rasmussen, die in 2015 een artikel publiceerde waarin hij uitlegt waar DMHA, DMBA, DMAA en een heleboel andere ‘nieuwe’ stimulerende stoffen in supplementen vandaan komen.
In de eerste helft van de vorige eeuw zochten chemici koortsachtig naar het perfecte stimulerende middel. Amfetamine was toen al lang en breed bekend, maar artsen en gebruikers wisten ook al dat amfetamine ernstige bijwerkingen had. Het was verslavend, riskant voor hart en bloedvaten, en amfetaminegebruikers voelden zich weliswaar erg goed over zichzelf, maar namen niet altijd even verstandige beslissingen. Vandaar dat chemici zochten naar stimulerende middelen zonder de bijwerkingen van amfetamine.
Achteraf gezien is die zoektocht mislukt. Nu beseffen wetenschappers dat er altijd risico’s zitten aan stoffen die de werking van adrenaline imiteren, maar halverwege de twintigste eeuw was dat besef er nog niet. Farmaceutische bedrijven stopten de fosfaatvorm van DMHA in inhalers die verlichting moesten geven bij astma en bronchitis.
In de jaren veertig en vijftig verschenen een paar humane studies naar de effecten van DMHA, maar die studies maken ons weinig wijzer over de veiligheid van DMHA. Onderzoekers werkten toen nog niet met placebogroepen. Volgens de huidige regelgeving had DMHA dus nooit op de markt mogen komen, maar voordat die regelgeving van kracht werd was DMHA al van de markt verdwenen.
Terug van weggeweest
Anno 2020 is DMHA dus weer terug. De supplementenindustrie heeft een afgedankt medicijn uit de dood laten herrijzen, en ergens een louche farmaceut gevonden die het goedje met een krakkemikkig productieproces kan synthetiseren. Vervolgens stoppen supplementenbedrijven het spul, inclusief restproducten, in capsules en zakken, en schrijven daarop dat die extracten van Kigelia africana bevatten. Puur natuur, dus volkomen veilig. Tuurlijk.
Wil je voorkomen dat je supplementen slikt met riskante stoffen? Gebruik de Supplementenwijzer App.