Spieren voor vandaag en morgen
Het opbouwen van eerlijke spiermassa is volgens recente studies misschien wel de beste manier is om in je gezondheid te investeren. Als de jaren gaan tellen kan die spiermassa ervoor zorgen dat je gezond en vitaal blijft. En als je ernstig ziek wordt, kan die spiermassa je overlevingskansen vergroten.
Illustratief voor de vitale rol van spiermassa is het proefschrift van de Nederlands arts-in-opleiding Jeroen van Vugt, die op 20 december promoveerde aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam. Van Vugt bepaalde de spiermassa bij verschillende groepen ernstig zieke patiënten aan de hand van scans, en ging na wat voor consequenties die spiermassa had. Zo ontdekte hij bijvoorbeeld dat bij mensen met een agressieve vorm van darmkanker de spiermassa meebepaalde of ze na een operatie last kregen van complicaties, en nog eens geopereerd moesten worden. Hoe meer spieren ze hadden, hoe kleiner die kans.
Ziekte overleven
Toen Van Vugt een andere groep darmkankerpatiënten bestudeerde, verdeelde hij ze in twee groepen: eentje met gezonde spieren, en eentje met minder gezonde spieren. Alle patiënten ondergingen een zware operatie, en Van Vugt volgde ze daarna tien jaar. Van de patiënten met gezonde spieren overleed ongeveer een kwart, van de patiënten in de andere groep de helft. De boodschap is duidelijk. Al die mensen die zich nu dagelijks in krachthonken en fitnessruimten in het zweet werken, investeren in hun gezondheid op de langere termijn. Die spieren die ze nu groter en sterker maken redden misschien over tien, twintig of dertig jaar hun leven.
Mocht je denken dat Van Vugts onderzoeksresultaten een toevalstreffer waren, dan kunnen we je geruststellen. Dat is niet zo. Wetenschappers zijn al vaker op dit soort positieve gezondheidseffecten van spiermassa gestuit. In 2017 publiceerden Amerikaanse oncologen bijvoorbeeld een onderzoek in Clinical Cancer Research waarin ze 40 vrouwen met een ongeneeslijke vorm van borstkanker enkele jaren volgden.
De onderzoekers verdeelden de vrouwen in twee groepen, eentje met relatief veel spiermassa en eentje met relatief weinig spiermassa. In de eerstgenoemde groep was na anderhalf jaar zelfs niemand meer in leven. In de tweede groep, die met relatief veel spieren, was ‘pas’ na 3 jaar de helft overleden. En toen na 8 jaar de onderzoekers stopten met het volgen van de vrouwen, waren er in deze groep nog steeds vrouwen in leven. Hun spieren vertraagden kennelijk het verloop van hun ziekte.
Langer leven
Ook bij ouderen heeft spiermassa een beschermende werking. Als onderzoekers grote groepen mensen jaren achtereen volgen, dan zijn het steevast de mannen en vrouwen met relatief veel spieren die erin slagen een extreem hoge leeftijd te bereiken. Het maakt niet uit of dat onderzoek is gedaan in Nederland, Zweden, Italië of in de Verenigde Staten - de uitkomsten wijzen praktisch altijd in dezelfde richting.
Schijnverband?
Minder duidelijk is hoe spiermassa de gezondheid precies beschermt. Aanvankelijk hebben wetenschappers het verband tussen spiermassa en gezondheid weggeredeneerd, en gedacht dat er sprake is van een schijnverband. Gespierde mensen eten gezond en hebben veel lichaamsbeweging. Daardoor zijn ze gezonder, zeiden die wetenschappers. Dat ze ook gespierder zijn is een gevolg van een leefstijl die gezond maakt, maar spieren zelf maken niet gezond.
Natuurlijk hebben die kritische wetenschappers een punt. Maar fundamenteel onderzoek heeft inmiddels laten zien dat een gezonde spiermassa op zich toch heus een positief gezondheidseffect heeft. Een groep bewegingswetenschappers die veel belangrijk werk heeft verzet bij het ophelderen van het verband tussen spieren en gezondheid zit bij de universiteit van Kopenhagen in Denemarken. Eén van die onderzoekers, Bente Klarlund Pedersen, publiceerde in 2011 in de Journal of Experimental Biology een artikel waarin ze de gedachte formuleerde dat spieren niet alleen mensen in staat stellen om te bewegen, maar ook een orgaan zijn. Sterker nog, spieren zijn het grootste orgaan van het menselijk lichaam. En net zoals veel andere organen maakt gezond spierweefsel legio stoffen aan die het lichaam gezond helpen houden. Myokines, noemt Pedersen ze.
Eén van die myokines is irisin. In reageerbuizen doodt irisin kankercellen. Spaanse onderzoekers vonden in een studie, die in 2014 verscheen in American Journal of Medicine, verrassend veel irisin in het bloed van gezonde honderdplussers. De Spanjaarden vermoeden dat irisin, op een manier die nog lang niet duidelijk is, het leven verlengt en ziekte op een afstand houdt. Er zijn tientallen myokines zoals irisin, en ze hebben op een heleboel verschillende manieren positieve effecten in het lichaam.
Duurzame spiermassa
Voor de wetenschappers die willen doorgronden hoe spieren ons gezond helpen houden is nog werk volop, maar voor naturelkrachtsporters is nu wel duidelijk dat ze goed bezig zijn. Hun leefstijl is een prima investering in hun gezondheid op de langere termijn.
Of dat ook voor farmacologische sporters geldt, betwijfelen we. De ervaring leert dat farmacologisch verworven spiermassa niet blijvend is. Als chemische sporters stoppen met gebruiken, verdwijnt hun spiermassa als sneeuw voor de zon. Hoe groot en imposant farmacologische krachtsporters er ook uitzien, tegen de tijd dat spiermassa het verschil kan betekenen tussen leven en dood zullen al die spieren er waarschijnlijk niet meer zijn…