Lisa Lyon: bodybuilding pionier
Vrouwelijk en toch krachtig was de uitstraling van Lisa Lyon. Ze won er in 1979 de eerste IFBB Women’s World Pro Bodybuilding mee. Dankzij de belangstelling van diverse kunstfotografen werd ze in korte tijd wereldberoemd, maar kwam al snel in de schaduw te staan van gespierdere dames.
Lisa Lyon werd een bekende ‘bodybuildster’ in de jaren dat Arnold Schwarzenegger doorbrak met de documentaire Pumping Iron en de sport op het punt stond mainstream te worden. Meer dan sport bleek bodybuilding kunst te zijn, en bodybuilders beeldhouwers die met behulp van halters en dumbbells hun lichaam vervolmaakten tot levende standbeelden uit de Griekse Oudheid. Spieren en kunst, diverse kunstfotografen zagen er wel wat in en pakten tevens het opkomende bodybuilding voor vrouwen mee.
Niet bang voor spieren
Lisa Lyon begon met krachttraining als ondersteuning van haar kendo-training, het Japanse zwaardvechten, want met volledige uitrusting en masker kwam ze in het bovenlichaam nogal wat kracht tekort. Geleidelijk aan verplaatste haar focus zich op de krachttraining en begon ze zich voor te bereiden op bodybuildingwedstrijden voor dames. Dat stond echter nog behoorlijk in de kinderschoenen, en had hier en daar nog behoorlijk wat weg van Miss-verkiezingen en Bikini-wedstrijden. Veel dames waren ook bang te gespierd te worden. Het is precies die ‘angst voor het ijzer’, die Lyon geprobeerd heeft weg te nemen. Ze gaf tal van interviews voor radio en tv, stond in allerlei glamourbladen en ook in Playboy. Vrouwen en spieren waren sexy, was haar boodschap. Dat Lyon bevriend was met de beroemde fotograaf Robert Mapplethorpe, die meer dan 150 fraaie zwart-witfoto’s van haar maakte, heeft haar bij het verspreiden van die boodschap een stevige zet in de rug gegeven. Lisa Lyon werd in 2000 opgenomen in de IFBB Hall of Fame, vanwege haar vele verdiensten voor de sport en het verheffen van bodybuilding tot het niveau van de beeldende kunsten, waarin het visuele aspect een belangrijke rol speelt. Niets minder dan een ‘nieuw vrouwelijk schoonheidsideaal’ stond haar voor ogen.
Pumping Iron II: de vrouwen
Lisa Lyon zag zichzelf meer als een ‘performance artist’ dan als echte wedstrijdbodybuilder. Het esthetische, vrouwelijke aspect was daarbij voor haar heel belangrijk. Die ‘esthetische look’ zou al begin jaren tachtig flink onder druk komen te staan. De eerste Mis Olympia (1980) Rachel McLish straalde nog helemaal het ideaal van vrouwelijkheid en sexy spieren uit, maar zou al gauw bedreigd worden door Bev Francis, een Australische powerliftster die ook aan bodybuildingwedstrijden wilde deelnemen. George Butler en Charles Gaines, die eerder de iconische bodybuildingdocu Pumping Iron hadden gemaakt, zagen in de confrontatie tussen de sterk gespierde powerliftster en de zeer aantrekkelijke McLish een mooie kans om de tegenstelling ‘beauty and the beast’ tegen elkaar uit te spelen in Pumping Iron II: the women (1983). Bev Francis werd 8e, maar de schok was groot. Een jaar later werd het schoonheidsfront bewaakt door Cory Everson, die de Miss Olympia zes keer achtereen zou winnen. Ze moest onderwijl, met toenemende spiermassa, flink wat aan haar schoonheid sleutelen. Haar opvolgers waren zeer gespierde dames, die de Miss Olympia twee decennia zouden domineren (Lenda Murray en Iris Kyle) ondanks dat de IFBB allerlei maatregelen probeerden in te zetten om de spiermassa onder controle te houden.
Lisa Lyon overleed september 2023. De evolutie van damesbodybuilding is hier te volgen. In 2019 werd na vier jaar opnieuw een Miss Olympia bodybuilding gehouden.