Door dik en dun
Het zal weinigen ontgaan zijn – de media hebben er de afgelopen maand uitgebreid over bericht: de overgewichtepidemie verspreidt zich via sociale netwerken. Dat is althans de conclusie van een groot Amerikaans wetenschappelijk onderzoek waarover onlangs in de New England Journal of Medicine werd gepubliceerd. De vraag is of we nu onze dikke vrienden aan de kant moeten zetten. Of moeten we misschien met al onze vrienden massaal naar het fitnesscentrum om af te vallen?
Waar je mee omgaat, daar word je mee besmet. Het is een oud
gezegde, maar op basis van het onderzoek naar de relatie tussen
overgewicht en sociale netwerken lijken we dit gezegde nu wel
heel letterlijk te mogen nemen. Want wie dikker wordende vrienden
heeft, heeft zelf ook grote kans om dikker te worden. Zo luidt de
conclusie van Amerikaanse
onderzoekers die gegevens analyseerden die ten behoeve van de
Framingham Heart
Study tussen 1971 en 2003 over 12.067 Amerikanen werden
verzameld.
Als je beste vriend in een bepaalde periode te dik wordt, dan
neemt jouw kans om ook te dik te worden toe met maar liefst 57
procent. Als die vriend jou dan ook nog eens zíjn beste vriend
noemt, dan wordt je risico op overgewicht maar liefst 171 procent
groter! Als je zus of broer (met wie je bevriend bent) dikker
wordt, neemt de kans dat jij zelf ook groeit met 40 procent toe.
En als je echtgenoot of echtgenote er wat kilootjes bij krijgt,
dan stijgt jouw kans om diezelfde weg te gaan met 37 procent. Ook
het geslacht blijkt van belang te zijn. Vrienden van dezelfde
sekse hebben een grotere invloed op jouw gewicht, dan vrienden
van het andere geslacht. De onderzoekers ontdekten dat het effect
van het sociale netwerk op gewichtsveranderingen zelfs merkbaar
is tot in de derde graad van de kennissenkring (waarbij de eerste
graad uit vrienden bestaat, de tweede uit vrienden van vrienden
enzovoort). Sociale banden hebben zelfs meer invloed op de
verspreiding van overgewicht dan familiebanden of genetische
verwantschap.
Logisch toch? Uh, nee…
Logisch, denk je misschien. Dikke mensen zoeken ‘gelijksoortige’
vrienden uit. Ze voelen zich prettiger in het gezelschap van
andere dikkerds. Maar nee, dit kan de resultaten van het
onderzoek niet verklaren. Het besproken onderzoek gaat namelijk
niet over mensen die dik zijn, maar expliciet over mensen die
gedurende een bepaalde periode dikker worden.
Dan worden de onderzoeksresultaten natuurlijk verklaard door het
feit dat vrienden vaak blootgesteld zijn aan vergelijkbare
omgevingsfactoren? Maar nee. Het onderzoek laat geen verband zien
tussen mensen die bijvoorbeeld elkaars buren zijn. Een lijvige
buurman maakt voor jouw risico op overgewicht geen verschil.
Vrienden die ver weg wonen beïnvloeden je net zo sterk als
vrienden in de buurt.
Worden de onderzoeksresultaten dan verklaard doordat vrienden
vaak vergelijkbaar gedrag vertonen? Ook daar lijkt het niet op!
Ook als vrienden weinig tijd met elkaar doorbrengen, beïnvloeden
ze elkaar net zo sterk.
Geen verklaring, wel een idee
Waardoor kunnen de onderzoeksresultaten dan wel worden verklaard? De onderzoekers hebben geen onomstotelijke verklaring, maar wel een idee. Ze veronderstellen dat vriendschappen van invloed zijn op de sociale normen van mensen. Met andere woorden: als er veel stevige mensen in je omgeving zijn, dan stel je je normen van een ‘normaal’ of ‘aanvaardbaar’ lichaamsbeeld bij. Dan accepteer je het dus gemakkelijker als je zelf ook dikker wordt.
Besmettelijk overgewicht
De besmettelijkheid van overgewicht werd enige dagen na de
publicatie van het besproken onderzoek ook nog eens op een andere
manier belicht. Wetenschappers van onder meer de
Rijksuniversiteit Groningen ontdekten
dat onze hersenen, wanneer ze geconfronteerd worden met dikke
mensen, hun gewicht registreren als een teken van ziekte. Volgens
de onderzoekers activeert de aanblik van dikke mensen ons
immuunsysteem. Deze reactie is vergelijkbaar met de reactie van
hersenen op vijandige virussen of bacteriën of met de
misselijkheid die je kan overvallen als je bedorven voedsel eet.
De hersenen zien de dikkerd als een bedreiging en dat leidt tot
een negatieve houding en het mijden van contact.
Blijkbaar wisten onze hersenen dus al langer dat sociaal contact
met dikkerds niet zonder risico is…
Door dik en dun
Betekent dat dus dat we onze lijvige vrienden maar beter de deur
kunnen wijzen? Nee hoor! Zet nooit zomaar je vrienden aan de
kant. Vrienden hebben is namelijk heel gezond. Meerdere
wetenschappelijke studies hebben dat inmiddels aangetoond. Kijk
bijvoorbeeld maar eens
hier. Een Australische studie wees uit dat mensen met een
sterk netwerk van vrienden en bekenden, statistisch gezien meer
kans hebben om langer te leven.
Samen met je vrienden op dieet lijkt een beter idee. Dat werkt
waarschijnlijk nog goed ook. Want, zo bleek eveneens uit het
Amerikaanse onderzoek, ook afvallen is ‘besmettelijk’. Als jij
kilo’s kwijtraakt, doen je vrienden dat ook. Vrienden? Die heb je
door dik en dun…