Beweegredenen dopinggebruik van bezoekers fitnesscentra onderzocht
TNO heeft in opdracht van het Nederlands Centrum voor Dopingvraagstukken (NeCeDo) onderzoek gedaan naar factoren die van invloed zijn op het gebruik van prestatieverhogende middelen door sporters van fitnesscentra. Belangrijkste voorspellers van gebruik bleken omgang met anderen die eveneens gebruiken, een liberaal standpunt over gebruik van doping, en gebruik in het verleden. Kennis over de risico’s van gebruik of ontevredenheid over de vorm van het eigen lichaam bleken nauwelijks van invloed op gebruik. Ook eigenaren van fitnesscentra zijn gevraagd naar hun opvattingen ten aanzien van dopinggebruik. Zij toonden een grote bereidheid tot het nemen van preventieve maatregelen in de eigen centra. De resultaten van dit onderzoek, dat financieel mogelijk was gemaakt door het ministerie van VWS, vormen een belangrijke basis voor een nieuwe voorlichtingscampagne van het Lijf, Sport & Middelen-programma van het NeCeDo.
Doel onderzoek
Het doel van het onderzoek was te achterhalen waarom sommige sporters van fitnesscentra prestatieverhogende middelen gaan gebruiken, wat anderen ervan weerhoudt en waarom anderen ermee stoppen. Ook werden de opvattingen van fitnessondernemers over dopinggebruik gepeild, evenals de maatregelen die zij reeds treffen om de gezondheidsrisico’s van dopinggebruik in te perken. Het NeCeDo richt zich op het voorkomen en/of terugdringen van dopinggebruik in fitnesscentra vanwege de gezondheidsrisico’s die daarmee gepaard gaan.
Onderzoeksopzet
Het onderzoek werd uitgevoerd middels vragenlijsten. Om tot goede
vragenlijsten te komen vond vooraf een literatuurstudie plaats en
werden gebruikers en niet-gebruikers geïnterviewd.
De werving van sporters vond plaats middels een oproep via
tijdschriften, specifieke websites, een adressenbestand van een
voedingssupplementenfabrikant en het uitzetten van vragenlijsten
in enkele fitnesscentra. In totaal werden 190 ingevulde
vragenlijsten van sporters teruggestuurd. Omdat de werving van
respondenten niet geheel representatief is geweest, kunnen er
geen uitspraken gedaan worden over de mate van dopinggebruik
onder alle bezoekers van fitnesscentra in Nederland. Wel geeft
het voldoende beeld op welke gronden bezoekers worden weerhouden
of aangezet tot gebruik.
Ook gaven 255 eigenaren van fitnesscentra door middel van een
vragenlijst inzicht in hun opvattingen over dopinggebruik en de
praktische mogelijkheden tot preventie daarvan.
Resultaten sporters
Belangrijke voorspellers van dopinggebruik zijn: een liberaal standpunt over het gebruik van prestatieverhogende middelen, positieve verwachtingen van gebruik op de prestaties, het vermoeden dat anderen in de directe omgeving ook gebruiken en het vaak bezoeken van het fitnesscentrum. Verder bleek dat sporters die in het verleden hebben gebruikt eerder geneigd zijn ook in de toekomst te blijven gebruiken. Dit bleken de beste voorspellers te zijn van gebruik. Gebruikers lijken dus volhardend in gebruik te zijn en onderkennen de risico’s onvoldoende. Niet-gebruikers hechten met name aan zelf presteren, dus zonder prestatieverhogende middelen. Ook wenst deze groep alternatieve en individuele activiteiten om hun trainingsdoelen te realiseren. Opvallend was dat de mate van tevredenheid met het eigen lichaam niet samenhangt met het gebruik en dat ook kennis van dopinggeduide middelen van ondergeschikte betekenis is.
Resultaten eigenaren
Het merendeel van de eigenaren vermoedt dat slechts enkele sporters in hun fitnesscentrum middelen gebruiken. Door eigenaren van fitnesscentra met zware dumbbells (losse halters) wordt het aantal gebruikende bezoekers hoger ingeschat. Tegen spierversterkende middelen treden eigenaren afkeurender op dan tegen middelen om af te vallen. Eigenaren met een dopingreglement ontzeggen personen vaker de toegang dan wanneer men geen reglement heeft. Aandacht voor prestatieverhogende middelen kan de branche in een slecht daglicht plaatsen, zo vindt men. Er bestaat echter wel een grote bereidheid tot het treffen van preventieve maatregelen, zoals betere voorlichting en het aanbieden van intensievere begeleiding aan individuele sporters en van alternatieve trainingsvormen
Ontwikkeling nieuwe voorlichtingscampagne
De resultaten van dit onderzoek zullen worden gebruikt voor de ontwikkeling van een nieuwe voorlichtingscampagne. Dit gebeurt in nauwe samenspraak met fitnessondernemers, instructeurs en de sporters zelf. Met goede informatie over training, voeding, voedingssupplementen en gezondheid zal getracht worden sporters te weerhouden van dopinggebruik. Ook het opstellen van reglementen voor fitnesscentra om gebruikers de toegang te ontzeggen behoort tot de mogelijkheden. Voor gebruikende sporters zullen, naast objectieve informatie en adviezen gericht op het stoppen en minderen van gebruik, tevens mogelijkheden worden verkend om gezondheidsschade als gevolg van het gebruik zoveel mogelijk te reduceren. Deze voorlichting sluit aan bij het antidopingbeleid van de rijksoverheid, zoals beschreven in de VWS-nota “Sport, Bewegen & Gezondheid”.