Over de knie, blessurerisico’s bekeken
Krachttraining is op zich geen sport waarbij veel blessures ontstaan, maar omdat er veel fitnessers ‘aan de gewichten hangen’, zijn er jaarlijks toch veel geblesseerden te betreuren. Meestal is de schouder het lijdend voorwerp, maar in dit webbericht staat de knie centraal. Een knie kan al dan niet sporen, theater maken, onvoldoende rust krijgen, in zijn functioneren bedreigd worden door een te korte quadriceps of in de wielen gereden door een disbalans in de bovenbenen. We lopen de knie even langs om het leed beter in beeld te krijgen.
De schouder is meestal het lijdend voorwerp. Achttien procent van de blessuregevallen binnen krachtsport komt op het conto van) een gekwetste schouder. Op de tweede plaats (16% van alle blessuregevallen) komt de geblesseerde knie. Ruim 40% van de blessures aan de knie is een overbelastingsblessure. Ruim een derde van de blessuregevallen is een oude overbelastingsblessure die weer opspeelt. Een van de meest voorkomende overbelastingsblessures aan de knie is het patellofemoraal pijnsydroom (PFPS). Bij PFPS is het kraakbeen aan de achterzijde van de patella (knieschijf) overbelast. Dit wordt ook wel retropatellaire chondropathie (aandoening kraakbeen achterzijde knieschijf) of theaterknie genoemd. Deze laatste omschrijving verwijst naar de knie in lang gebogen toestand, zoals in een bioscoop of bij een lange autorit. Vaak is volledig herstel van PFPS mogelijk als op tijd het trainingsschema wordt aangepast.
Oorzaken van PFPS
Het PFPS is een blessure waarbij meerdere factoren een rol spelen. Dat wil zeggen dat er niet een enkele oorzaak aan te wijzen is die zorgt voor een PFPS, maar dat er meerdere omstandigheden het herstelvermogen van de knie aantasten en uiteindelijk een blessure veroorzaken. Veel van de risicofactoren die de kans op PFPS vergroten, zijn niet te beïnvloeden, want aangeboren, zoals X-benen of een bepaalde stand van de knieschijf of van welk geslacht je bent (vrouwen hebben vaker last van PFPS).
Er is echter een risicofactor die wel in grote mate te beïnvloeden is en dat is het voorkomen van intensieve verkeerd uitgevoerde en opgebouwde krachttraining bij krachtsporters. PFPS is een overbelastingsblessure is die vooral jonge (kracht)sporters treft. Typisch voor veel jonge krachtsporters is dat zij:
- Onvoldoende rusten tussen trainingen
- Te korte quadriceps ontwikkelen
- Disbalans tussen de verschillende spierdelen van de quadriceps ontwikkelen
Om te begrijpen hoe bovenstaande risicofactoren tot PFPS kan leiden is inzicht nodig van de bouw van de knie.
Hij spoort niet
Aan de voorkant van het kniegewricht loopt de patellapees. De patellapees brengt de krachten van een van de sterkste spieren van het lichaam; de quadriceps over op het scheenbeen. Om deze spier nog krachtiger te laren werken, werkt deze met een hefboom; de patella.
Wanneer de quadriceps samentrekt en het been strekt, loopt de achterzijde van de patella in een groef van het dijbeen (patellofemorale groeve). In vaktermen wordt dit ‘sporen’ genoemd. Wanneer de patella ‘niet goed’ spoort, levert dit piekkrachten en daardoor overbelasting van het patellakraakbeen op.
Onvoldoende rust
Om spieren, pezen en gewrichten te laten herstellen is tijd nodig. Vooral kraakbeen heeft door zijn slechte doorbloeding meer tijd nodig dan pezen en spieren om te herstellen. Dit is verraderlijk, want waar spieren en pezen wel weer een volgende beentraining aan kunnen, is dat voor kraakbeen nog lang niet het geval.
De achterzijde van de knieschijf bestaat uit kraakbeen. Wanneer het kraakbeen door een zware training veel heeft moeten verduren en daarna onvoldoende rust krijgt, neemt de kwaliteit af en ligt overbelasting op de loer.
Te korte quadriceps
Een te korte quadriceps (maar ook de heup- en bilspieren) ontstaan als oefeningen niet over het gehele bewegingsverloop worden uitgevoerd, bijvoorbeeld door halve reps te doen. De spieren verliezen hierdoor spierlengte. Een verkorte quadriceps trekt daardoor constant de patella in de eerder beschreven groef. Hierdoor wordt de achterzijde van de patella geprikkeld en krijgt geen rust.
Disbalans tussen de spieren van de quadriceps
De quadriceps bestaat uit vier spieren. Een van die spieren is de vastus medialis (de grote spier aan de binnenzijde van het dijbeen ter hoogte van de knie). Vooral het onderste deel van de vastus medialis, de vastus medialis obliquus (VMO) is belangrijk in het sporen van de patella. De vastus medialis wordt geactiveerd in de laatste 20 graden strekking van de knie. Oefeningen waarbij dus de benen niet volledig worden gestrekt, maken alle spieren van de quadriceps sterker, behalve de VMO. Hierdoor wordt de disbalans van het krachtenspel op de patella nog groter en treedt overbelasting op.
Kenmerken van PFPS
Typische symptomen van PFPS zijn:
- Pijn bij traplopen
- Pijn bij squatten, leg press en lunge
- Pijn na langdurig met gebogen benen zitten
- Pijn bij fietsen met zwaar verzet
- Kraken, knisperen (crepiteren) van de knie
Maatregelen tegen en bij PFPS
PFPS kan een hardnekkige blessure zijn die daarnaast tot een blijvende verzwakking van de patella kan leiden. Voorkomen is dus beter dan genezen. Zorg dus voor een evenwichtig trainingsprogramma, waarbij alle oefeningen goed worden uitgevoerd. Extra aandacht moet er in dit trainingsprogramma zijn voor het volledig strekken van het been. Het opnemen van een goed uitgevoerde leg extension kan preventief werken.
Wanneer er het vermoeden is van PFPS is het aan te raden snel contact op te nemen met een sportfysiotherapeut, of sportarts.Train niet door met een overbelastingsblessure want hierdoor neemt de ernst van de blessure toe. Dat lijkt voor zich te spreken, maar je zal ze de kost moeten geven...