Oude stims, nieuwe stims
Houdt dat gerommel met pre-workoutformules en afslanksupplementen dan nooit op? Als je de vraag stelt, heb je het antwoord eigenlijk al gegeven. Nee dus. Sommige supplementenbedrijven lijken geen lering te trekken uit het verleden. Over oude en nieuwe ongelukken.
Een stukje als dit kan eigenlijk alleen maar beginnen met een terugblik op de efedra-affaire, die pakweg een kwart eeuw geleden begon. Toen struikelde je in vitamineshops over de supplementen met efedra of, als je het helemaal goed wilt zeggen, Ephedra sinica.
Efedra is een Aziatische plant, die van nature het aan amfetamine verwante efedrine bevat. Efedrine imiteert de werking van het pephormoon adrenaline. De stof onderdrukt gevoelens van honger en vermoeidheid, verhoogt de hartslag en dwingt de vetcellen om hun vetzuren af te staan aan de bloedbaan zodat het lichaam die kan verbranden. Een stimulantium, noemen chemici zo’n stof. In het wereldje van supplementenkenners heet zo’n verbinding een ‘stim’.
Op het eerste gezicht was efedrine een interessante stof om in afslank- en energiesupplementen te stoppen. En dat deden vooral Amerikaanse supplementenbedrijven dan ook maar wat graag. Maar toen artsen en overheden in de smiezen kregen dat supplementen met efedra-extracten ook hartaanvallen, beroertes en psychoses konden veroorzaken, en misschien wel honderden mensen het leven kostten, gingen alle efedraproducten in de ban. Eerst in de Verenigde Staten, daarna ook in Nederland.
DMAA
Met het wegvallen van efedra had de supplementenindustrie een probleem. Het was niet zo eenvoudig een stof te vinden die ongeveer hetzelfde deed als de efedra-extracten, maar niet op de één of andere verboden lijst stond. Maar na enkele jaren zoeken vond de industrie een opvolger. En dat was DMAA.
Een slimme scheikundige ontdekte de stimulerende stof in een vergeten patent uit 1942, en bracht het een paar jaar nadat het verbod op efedra was ingegaan op de markt als voedingssupplement voor hardcore-fitnessfanaten en bodybuilders, die met een beetje chemische hulp harder wilden trainen en sneller vet verliezen. Nou was efedra nog een natuurproduct, maar de DMAA in supplementen was synthetisch. Da’s geen wonder, want DMAA komt namelijk niet in de natuur voor. Daarom was DMAA problematisch. Stoffen die niet in de natuur voorkomen horen uiteraard niet thuis in supplementen thuis.
Om DMAA toch in sportsupplementen te kunnen stoppen, verzwegen supplementenmakers aanvankelijk wat ze precies deden. Ze namen de term DMAA niet in de mond, maar noemden de stof op de etiketten van hun producten ‘geranamine’, ‘geraniumolie’ of ‘geraniumextract’. En dat ging een paar jaar goed.Pas toen er DMAA-gebruikers in de problemen kwamen, en soms zelfs het leven lieten, namen wetenschappers de nieuwe supplementen onder de loep. Australische en Amerikaanse laboratoria ontdekten dat er nog geen flintertje DMAA in geraniumolie aanwezig was.
Nadat ook Nederlandse atleten door supplementen met DMAA in de problemen kwamen, adviseerden organisaties als de Nederlandse NVWA om supplementen met DMAA te laten staan. DMAA belandde op de dopinglijst, en wereldwijd haalden de meeste webwinkels producten met DMAA uit de schappen. Jammer genoeg bleven een paar supplementencowboys die producten doodleuk verkopen.
Nieuwe stims
Nou zou je misschien denken dat door die verwikkelingen producenten van sportsupplementen terughoudend zouden worden met het introduceren van allerhande oppeppende stoffen, maar precies het tegenovergestelde gebeurde. In de snelgroeiende niche van de preworkout-supplementen introduceerden bedrijven het ene na de andere nieuwe stim.
In 2017 verschenen bijvoorbeeld een aantal afslanksupplementen en preworkout-formules op de markt met de stof DMPA. DMPA is een afkorting voor 1,4-dimethylpentylamine, en de stof is verwant aan het hierboven genoemde DMAA. Wetenschappers hebben DMPA in het midden van de vorige eeuw bestudeerd, samen met DMAA en een aantal vergelijkbare stoffen. De supplementenbedrijven hebben die oude studies gevonden, en er handig gebruik van gemaakt. Ze stoppen het herontdekte DMPA in preworkoutformules, energiepillen en afslanksupplementen. Een aanbevolen dagelijkse dosis is goed voor tientallen milligrammen.
Of die supplementen veilig zijn? De biologische effecten van DMPA op mensen zijn nooit onderzocht, ook niet in de vorige eeuw. Bovendien is DMPA, net als zijn voorganger DMAA, een synthetische verbinding, die niet in de natuur voorkomt en niet in onze voeding zit. De Europese regelgeving beschouwt DMPA als een farmacologische stof, en farmacologische stoffen mogen niet in supplementen zitten. Als klap op de vuurpijl beschouwt de antidopingorganisatie WADA DMPA als doping.
Supplementenwijzer
Eigen Kracht houdt de supplementenindustrie nauwlettend in de gaten. Als wij of onze oplettende lezers nieuwe stoffen/ingrediënten in supplementen ontdekken, voegen we die toe aan onze gratis Supplementenwijzer App. Als je meer wilt weten over allerlei ingrediënten die je in supplementen kunt tegenkomen en stoffen als DMAA, DMHA, DMPA, DMBA en al die andere duistere verbindingen in supplementen, dan kan de app je verder helpen. In de app hebben we zo kort en duidelijk mogelijk samengevat wat er over die stoffen bekend is.
Zo heel af en toe vinden we stoffen waarover helemaal niets bekend is. Recent hebben supplementenbedrijven bijvoorbeeld preworkout-poeders en afslanksupplementen gelanceerd die volgens de labels N-Methylpentyl-Iminoglutaric Acid zou moeten bevatten. We hebben geen flauw idee wat voor stof dat is. Hij staat in geen enkel handboek en in geen enkele databank.
Wij maken ons eerlijk gezegd een beetje zorgen over N-Methylpentyl-Iminoglutaric Acid. De overeenkomsten met de verwikkelingen rond DMAA liggen voor het oprapen. We houden je op de hoogte.
Meer over de duistere praktijken van de supplementenindustrie lees je hier, hier en hier.