Hoe betrouwbaar zijn de anabolenexperts op sociale media?
Als je op sociale media op zoek gaat naar informatie over spiergroei en vetverlies, stuit je op een legioen van influencers die je precies kunnen vertellen wat je moet doen. Ze weten precies hoe je moet trainen, hoe je moet eten en welke verboden middelen je moet gebruiken. Maar wie zijn die influencers nu eigenlijk? En hoe goed is hun advies?
Tot voor kort was er op die vraag geen goed onderbouwd antwoord. Dat was merkwaardig, als je beseft hoe belangrijk sociale media zijn geworden. In Nederland brengen jongeren en jongvolwassenen gemiddeld 4 uur per dag door op sociale media. Sociale media en influencers zijn dus ontegenzeggelijk een prominente bron van informatie. Dat is ook het geval als het om onderwerpen als afslanken, bodybuilding en verboden spierversterkers gaat, blijkt uit het rapport Sterk Spul uit 2020. In dat rapport brachten onderzoekers het Nederlandse dopingmilieu in kaart.
Als die influencers nu betrouwbare informatie verspreidden, viel er misschien nog iets voor te zeggen. Maar er zijn aanwijzingen dat die betrouwbaarheid flink te wensen overlaat. Om een voorbeeld te geven, de Amerikaanse arts Nikhil Vasireddi analyseerde honderd YouTube-video’s over SARMs. Hij beoordeelde die volgens dezelfde criteria die medische tijdschriften hanteren. Als je de inhoud van de video’s een rapportcijfer zou moeten geven, scoorde de gemiddelde video over SARMs volgens Vasireddi een 4. Een dikke onvoldoende dus.
Die stand van zaken was voor de sociaal-wetenschapper Letizia Paoli aanleiding om voor de Dopingautoriteit grondig onderzoek te doen naar een slordige twee dozijn influencers die in Nederland populair zijn en die vloggen, bloggen en podcasten over bodybuilding, afslanken en doping. De uitkomst van dat onderzoek, dat Paoli uitvoerde in samenwerking met sportwetenschapper Luke Cox, verscheen dit jaar in de International Journal of Drug Policy.
Verdienmodel
Alle influencers die Paoli en Cox bestudeerden kwamen uit het bodybuildingmilieu. Meestal gebruikten ze hun fysiek om hun volgers duidelijk te maken dat ze wisten waarover ze spraken. Opvallend was ook dat in totaal zes influencers opereerden vanuit Thailand. Thailand staat bekend om zijn liberale wetgeving als het gaat om anabole steroïden en andere spieropbouwende middelen.
Twee influencers waren overleden voordat het onderzoek begon, maar op hun kanalen verschenen nog steeds nieuwe video’s. Dat gebeurt bij succesvolle influencers wel vaker. Ze worden een ‘merk’ en bouwen een organisatie op. Die organisatie draait gewoon door als de influencer er niet meer is. Nog eens twee influencers overleden toen de onderzoekers bezig waren hun artikel te schrijven.
De bestudeerde influencers hadden een groot bereik. De influencers met het kleinste bereik had nog steeds een volgerschare van tienduizend, maar er waren ook influencers met meer dan een miljoen volgers.
Eén op de drie influencers verkocht dopingmiddelen. Meestal waren dat SARMs. Er was zelfs een influencer met een eigen merk. Voor zover de onderzoekers dat konden achterhalen, waren er geen influencers die openlijk anabole steroïden verkochten. Wel verkochten nogal wat influencers kuurschema’s voor anabole steroïden. Sommige influencers maakten bovendien reclame voor internetapotheken of webwinkels die wèl anabole middelen verkochten.
Een andere bron van inkomsten was het verkopen van bloedtests die anabolengebruikers een beeld geven van de effecten van hun kuren. Ook adverteerden sommige influencers voor klinieken voor hormoontherapie (TRT). Er was zelfs een influencer met een eigen laboratorium voor de analyse van bloedmonsters en een eigen TRT-kliniek.
Strafbaar
De manier waarop nogal wat influencers hun geld verdienen, is volgens de Europese regelgeving niet in de haak. Daarbij moet je wel meteen opmerken dat die influencers niet opereren vanuit Europa, maar vanuit de Verenigde Staten. In de Verenigde Staten hebben influencers meer vrijheid dan in de Europese Unie. Toch heeft een Amerikaanse influencer het zo bont gemaakt dat hij tot een paar jaar gevangenisstraf is veroordeeld. De persoon in kwestie verkocht via zijn bedrijf ‘supplementen’ die behoorlijk riskante stoffen bevatten.
Betrouwbaar?
De belangrijkste conclusie van Paoli en Cox is dat het merendeel van de bestudeerde influencers met hun video’s, podcasts en blogs in de eerste plaats gewoon geld willen verdienen. Als je ze wilt vergelijken met de anabolenhandelaren die rondlopen in sportscholen en fitnesscentra, lijken ze nog het meeste op de handelaren die niet zijn geïnteresseerd in de sport. Zij verkopen anabole middelen omdat daar nu eenmaal geld in zit. De Nederlandse criminoloog Katinka van de Ven heeft dit type handelaar, net als andere soorten handelaren, beschreven.
Hoe betrouwbaar is de informatie van deze influencers? Als je de vraag stelt, heb je hem eigenlijk al beantwoord. En dat antwoord geldt ook voor wat de onderzochte influencers vertellen over voeding en training. (Alle influencers verkochten tussen haakjes voedings- en trainingsschema’s.) Als natural-atleet moet je so-wie-so voorzichtig zijn met informatie over voeding en training uit het anabolenmilieu. Bijna nooit is die geschikt voor een atleet die zijn doelen op eigen kracht wil bereiken.
Gezonde scepsis
In een informatielandschap waar influencers de eerste viool spelen, is het vinden van betrouwbare en nuttige informatie voor naturelsporters nog ingewikkelder en moeilijker geworden dan het al was. Misschien wordt dan in de toekomst anders. Uit de marketing komen geluiden dat de invloed van influencers aan het afnemen is.
In de eerste jaren van de sociale media dankten influencers hun invloed aan hun geloofwaardigheid. Op de sociale media waren hun persoonlijke verhalen geloofwaardiger dan reclames. Volgers voelden zich betrokken bij ‘hun’ influencers – en door die betrokkenheid kregen influencers het vertrouwen van hun volgers.
Bedrijven ontdekten al snel dat het inschakelen van influencers de verkoop van producten kon verbeteren. Ze gingen influencers betalen om positieve verhalen rond te bazuinen. Niet alle influencers lieten zich inpakken, maar veel wel. Influencer marketing werd een volwaardige bedrijfstak. Shane Barker, een consultant die zich heeft gespecialiseerd in deze vorm van marketing, becijferde dat bedrijven wereldwijd in 2024 waarschijnlijk meer dan 24 miljard dollar zullen uitgeven aan influencers.
Door het binnendringen van de commercie in sociale media, is de invloed van influencers aan het afnemen. Ook in Nederland realiseren steeds meer gebruikers van sociale media zich dat influencers boodschappenjongens en -meisjes van bedrijven zijn. Volgens het media-onderzoeksbedrijf Zigt ergert de helft van de jongeren zich eraan. Experts op het gebied van social media-marketing als Lance Concannon spreken al over ‘influencer-moeheid’. Waarschijnlijk zijn influencers dus bezig om ten onder te gaan aan hun eigen succes.
Maar zover is het nog niet. We zullen het nog even met de huidige generatie influencers moeten doen. Als je op sociale media op zoek gaat naar betrouwbare informatie, is een gezonde dosis scepsis voorlopig net zo belangrijk als een wifi-verbinding.