De kracht van het negatieve
Dat een rotopmerking langer blijft hangen dan een compliment, is een ervaring die we allemaal wel herkennen. Slecht nieuws, nare ervaringen en negatieve gevoelens vormen krachtige drijfveren. Het negatieve lijkt in veel gevallen de sterkste te zijn. Om negatieve invloeden om te zetten in positieve en productieve ervaringen, moet je het negatieve in de bek kijken en leren begrijpen. Even voor de goede orde: het is geen cursus 'Hoe word ik een blij ei', maar een manier om sterker, slimmer en productiever te worden. Lezen dat boek en doe er je voordeel mee!
Pakweg een jaar of 10 geleden was het thema ‘wilskracht’ hot. De bekende psycholoog Roy Baumeister schreef er samen met zijn collega John Tierney een interessant boek over. Ze kwamen in het gelijknamige boek tot de conclusie dat wilskracht lijkt op spierkracht: je gebruikt het overal voor en je kan die ‘spier’ prima trainen, maar uiteindelijk kun je hem ook overbelasten. De theorie achter wilskracht heet ‘egodepletion’ en staat voor het verminderd vermogen om gedachten, gevoelens en handelen te reguleren. In 2013 hielden we er op een drukbezochte Eigen Kracht dag een presentatie over.
Nu zijn er weinig dingen zo ‘katabool’, die je vermogen tot zelfregulatie ondermijnen, als negatieve ervaringen, uitingen en omgevingen. Baumeister en Tierney besloten het tot onderwerp te maken van hun boek ‘De kracht van het negatieve’ (hoe je die positief kunt inzetten). Deze kracht, negativiteitsbias, negativiteitsvooroordeel of gewoon het negativiteitseffect genoemd, staat voor de menselijke neiging negatieve emoties en gebeurtenissen zwaarder te laten wegen dan positieve gevoelens en gebeurtenissen. Biologisch gezien heeft het goed onthouden van negatieve situaties en gebeurtenissen survivalwaarde. De volgende keer kan het misschien wel eens slecht aflopen met je. Evolutionair gezien heeft het weliswaar zin rekening te houden met leeuwen en beren op je weg, maar wat handig was voor jager-verzamelaars is niet altijd handig voor ons. Net zoals het opslaan van overtollige calorieën zich in tijden van 24/7 beschikbaarheid van voeding tegen ons keert, leidt een voortdurende ‘primitieve’ waakzaamheid in een hoog communicatieve samenleving tot overspanning en uitputting. Daar heb je dat verminderde vermogen tot zelfregulatie, ‘egodepletion’, weer.
De rationele geest gebruiken
Met enige overdrijving kun je stellen dat er in de huidige tijd zo’n grote aanslag wordt gedaan op onze ‘oeremoties’, dat ons brein meer op een flipperkast is gaan lijken dan op een rationele geest. De hele dag bepaalt de kracht van het negatieve onze stemming en besluiten: die stuurt het nieuws en de publieke discussie en wordt uitgebuit door ‘aandachtsvragers’ van allerlei pluimage, die je dwingen tot nog vaker en intensiever op je scherm(en) te kijken anders val je buiten de boot. De voortdurende stroom van negatief nieuws geeft mensen vaak een hulpeloos en angstig gevoel.
Om goed en slecht tegen elkaar af te wegen, kun je vanwege de grote kracht van het negatieve minder op je intuïtie en je gevoel vertrouwen. Op een verhit of moeilijk moment lijkt het negatieve onevenredig belangrijker. Je moet dus je rationele geest aanspreken, dat is Systeem 2, het logische langzamer bewegende deel van de hersenen. Dat vergt op de korte termijn meer mentale inspanning dan het volgen van je gevoel, Systeem 2 het instinctieve en emotionele deel, dat zich snel laat overhalen door de kracht van het negatieve. Deze indeling is van de beroemde psycholoog Daniel Kahneman.
Om de kracht van het negatieve in verhouding tot het positieve te testen hield Bauman maandenlang een dagboek bij waar hij het aantal slechte gebeurtenissen en goede gebeurtenissen turfde. Hoewel het maar een eenvoudige manier is om in principe complexe zaken te beschrijven, kreeg hij geleidelijk aan toch een aardig beeld, dat hij met behulp van andere onderzoekers, later de positiviteitsratio zou noemen. Hoewel verschillende auteurs op verschillende terreinen een net iets andere verhouding vonden, kwam Bauman zelf op het idee dat voor de meeste zaken de ‘Regel van Vier’ nuttig was. Voor deze richtlijn zijn er vier positieve dingen nodig om één positief te compenseren. Met behulp van de Regel van Vier kun je een relatie of een baan beoordelen, door net als Baumeister het aantal positieve en negatieve gebeurtenissen wekelijks in een logboek bij te houden.
Liefde elimineert het negatieve
Binnen het huwelijk maar ook alle andere relaties weegt tegenspoed veel zwaarder dan voorspoed. Het negativiteitseffect vergroot tekortkomingen van de ander en vertroebelt de eigen tekortkomingen. Bij onderzoek naar succesvolle huwelijken bleken de scores van tevredenheid die in de beginjaren van hun relatie voor zo’n sterke band zorgden, niet gebaseerd op een progressief geslaagder huwelijk. De scores liepen wat achteruit, maar de passie ging over in liefde, waarbij risico’s meer vermeden werden dan zaken hoog te laten oplopen. De meeste stellen putten hun tevredenheid uit andere dingen en bleven tevreden met hun relatie (hoewel wat minder dan voorheen). Een van de wijze lessen van oudere koppels is dan ook om nooit met een boos hoofd te gaan slapen.
Bauman en Thierney beschrijven in hun boek ‘De kracht van het negatieve’ nog meer terreinen waarop de kracht van het negatieve gecompenseerd of productief gemaakt kan worden, hoe je opbouwende kritiek kunt leveren en positieve veranderingen kan bewerkstelligen, bijvoorbeeld. Maar laten ook zien dat met het internet (meer schroothoop dan goudmijn) de kracht van het negatieve beduidend sterker is geworden. Dat betekent meer werk aan de winkel voor het langzame, bedachtzamer deel van ons brein. Positief geformuleerd draait het om een warm hart en een koel hoofd.
Baumeister over de kracht van het negatieve.
Een cursus ‘angermanagement’ vind je hier.