Soja-eiwit zonder zorgen
Een eiwitrijke voeding is een kostbare zaak, maar gelukkig is er soja. Soja-eiwitsupplementen zijn namelijk stukken goedkoper dan whey en caseïne. Honderden webpublicaties en artikelen in magazines vertellen mannelijke sporters echter dat ze beter met een grote boog om soja heen kunnen lopen. Pseudo-oestrogenen in soja zouden mannen ‘vervrouwelijken’ en opzadelen met een verlaagde testosteronspiegel, borsten en impotentie. Hoog tijd om de doopceel van soja-eiwit te lichten.
Volgens de leerboeken die voedingsstudenten moeten lezen is de voedingswaarde van soja-eiwit uitstekend. De Protein Efficiency Ratio – een belangrijke maat voor de kwaliteit van eiwit – van soja-eiwit is beter dan die van tarwe-eiwit en melkeiwit, maar minder goed dan die van vlees- en ei-eiwit. Behoorlijk goed dus.
Anti-sojafanaten
Omdat de productie van het plantaardige soja-eiwit nu eenmaal efficiënter is dan die van dierlijk eiwit, is soja-eiwit niet duur, en het ziet er naar uit dat het prijsverschil nog groter gaat worden. Toch is soja-eiwit bij veel voedingsgoeroes niet populair. Dat komt misschien omdat er met de eerste soja-eiwitten, die Amerikaanse supplementenbedrijven in de jaren vijftig en zestig verkochten aan bodybuilders, inderdaad van alles aan de hand was. Trainer en naturelbodybuilder Randy Roach schrijft in zijn boek Muscle, Smoke & Mirrors dat die producten potentieel gevaarlijke oplosmiddelen bevatten.
Verontreinigingen als die waarover Roach heeft geschreven zijn tegenwoordig practisch uitgesloten, maar toch is het imago van soja-eiwit er niet veel beter op geworden. De huidige ‘sub-optimale’ reputatie van soja-eiwitten heeft te maken met isoflavonen, kleine moleculen die vastzitten aan het soja-eiwit. Omdat isoflavonen een pseudo-oestrogene werking hebben, zouden die verbindingen mannen ‘vervrouwelijken’, aldus het antisojakamp. Een enkele antisojafanaat, zoals de Amerikaanse predikant James Rutz, gaat zelfs zo ver dat zijn volgelingen soja willen uitbannen omdat soja mietjes zou maken van Amerikaanse jongens. En homoseksualiteit is volgens de oerconservatieve Rutz een bijzonder ernstige zaak.
Nu hebben de tegenstanders van soja-eiwit ergens wel een punt. In reageerbuisstudies prikkelen soja-isoflavonen inderdaad de estradiolreceptor. Daar moet je dan wel meteen bij opmerken dat de oestrogene werking van isoflavonen weinig voorstelt, en de stoffen eigenlijk geen effect kunnen hebben.
Gynaecomastie en impotentie
Toch zijn er een paar gevalsstudies waarin mannen door soja-eiwitten in de problemen zijn gekomen, en die komen in al die alarmerende artikelen en webartikelen steeds weer terug. In zo’n medische casestudie kreeg een 60 jarige man gynaecomastie [de medische term voor borstvorming bij mannen] in een periode dat hij elke dag 3 liter sojamelk dronk. Toen hij daarmee ophield verdwenen zijn klachten – en zijn borsten - als sneeuw voor de zon. In een ander geval werd een jongeman van 19 impotent omdat hij veel voedingsmiddelen met soja gebruikte. De jongen was overigens een veganist, diabeet en gebruikte medicijnen die als bijwerking de testosteronspiegel verlagen. Ook hij herstelde volledig toen hij zijn voeding veranderde, dat wil zeggen: de impotentieklacht verdween.
De artsen van de mannen vermoeden dat hun patiënten in het ene geval meer estradiol en in het andere geval minder testosteron aanmaakten door een torenhoge consumptie van in beide gevallen 360 mg isoflavonen per dag. Dat is veel. In een gram soja-eiwit zit ongeveer 2 mg isoflavonen. Sporters zouden elke dag 180 gram soja-eiwit moeten eten om zoveel isoflavonen binnen te krijgen als de mannen uit de casestudies.
Veilige inname
Volgens een metastudie hebben isoflavonen geen invloed op de testosteron- en estradiolspiegel van mannen. De hoogste inname die in studies tot dusver is onderzocht was echter 70 gram soja-eiwit per dag. Het effect van een hogere inname is dus niet bekend. Misschien dat een flinke inname inderdaad de hormoonspiegel van mannen ‘vervrouwelijkt’, zoals in de medische casestudies is gebeurd. Misschien is een hoge dosis isoflavonen onschadelijk, en zijn de mannen in de casestudies door hun genetische aanleg of medicijngebruik niet representatief.
Sporters die beducht zijn voor de hormonale gevolgen van soja-eiwit zouden hun inname onder de 70 gram per dag kunnen houden. Zeker als die sporters gebruik maken van eiwitpreparaten die bestaan uit mengsels van soja-eiwitten en dierlijke eiwitten is dat prima mogelijk. Die ‘hybride’ eiwitpreparaten vind je steeds vaker in sportsupplementen, en volgens een studie uit 2007 hebben ze geen ongewenste hormonale gevolgen. Volgens dat onderzoek zakt de estradiolspiegel van mannelijke sporters juist als ze elke dag een mengsel van whey-eiwit en soja-isolaat gebruiken.