Madonna: fitnessicoon met een schaduwkant?

3 SEP. 18

Ook als je niet was uitgenodigd voor haar verjaardag, dan weet je waarschijnlijk dat Madonna een paar weken geleden zestig jaar is geworden. Als artiest domineerde ze jarenlang de charts, haar turbulente levensstijl was voer voor de media, en als fitnessicoon maakte ze talloze vrouwen over de hele wereld duidelijk dat zij hun lichaam slanker, strakker, en sterker konden maken, als ze maar bereid waren hard te werken en streng voor de lijn te zijn. Een recept met schaduwkanten.

Nee, natuurlijk is Madonna niet de eerste vrouwelijke celebrity die haar lichaam met intensieve training en een strikt dieet herschiep, en daarmee het vrouwelijke lichaamsbeeld veranderde. Madonna trad in de voetsporen van een andere fitnessicoon,  actrice Jane Fonda, die onlangs haar 80^e verjaardag vierde. In 1982 bracht Fonda haar eerste aerobics-video uit, waarvan ze uiteindelijk zeventien miljoen exemplaren zou verkopen. Die video, en de video’s en DVD’s die zouden volgen, maakten Fonda niet alleen nog rijker dan ze al was, maar fungeerden ook als katalysator van de aerobics- en fitnessrage. Halters en dumbbells kregen stevige concurrentie van cardioapparatuur en dansvormen, en de sportschool veranderde in een fitnesscentrum.

Eeuwig ontevreden

Fonda was haar hele leven al ontevreden over haar lichaam. Tot ze in de jaren tachtig fitness ontdekte, worstelde ze met boulimia en anorexia. Een overblijfsel uit haar jeugd, waarin haar vader haar als kind al opdroeg om op dieet te gaan als ze haar slankheid dreigde te verliezen. Eén van haar pleegmoeders – vader Henry Fonda trouwde vijf keer – vertelde haar dat ze, als ze dik zou worden, het vet er met een mes af zou snijden.

Met zo’n achtergrond – Hollywood is ook nooit vriendelijk geweest voor een pondje extra - is het niet zo raar dat je een eetstoornis ontwikkelt. Fitness hielp haar uiteindelijk haar vreetbuien (boulimia) en lijndwang (anorexia) de baas te worden en om op een gezondere manier met haar lichaam om te gaan. Ze is de rest van haar leven de fitness-lifestyle trouw gebleven, al bleef het lastig om het evenwicht te bewaren.

In 2011 bracht Fonda haar meest recente DVD uit, met workouts voor vijftigplussers. Ze bestaan vooral uit wandelsessies en korte workouts met gewichten, en niet meer uit explosieve aerobicsessies. Dat heeft naast de doelgroep wellicht ook te maken met haar nieuwe heup- en knie-impantaten. 

Madonna

Wat Jane Fonda in de twintigste eeuw deed, deed Madonna in de 21^ste eeuw nog eens dunnetjes over. En extremer. Fonda, en de fitnessbeweging waarvan ze deel uitmaakte, effenden de weg voor getrainde en gespierde vrouwenlichamen. Madonna ging daarbij nog een stapje verder, en trainde zichzelf naar een fysiek die niet alleen bewondering en respect oogstte, en vrouwen inspireerde om met gewichten te trainen en fit te worden, maar mensen ook liet schrikken..

In 2012 vertelde televisiepresentator Piers Morgan van CNN bijvoorbeeld, dat Madonna alleen in zijn programma zou mogen aanschuiven als ze lange mouwen droeg. Haar armen waren ‘monsterlijk’, aldus Piers. ‘Ze lijkt op een holbewoner’, zei hij, half-serieus.

Madonna zal er niet van hebben wakker gelegen. Shockeren is haar handelsmerk. In de twintigste eeuw shockeerde ze met religie, seks en mode, en in de 21^ste eeuw kwam daar haar afgetrainde lichaam bij. Dat ze daarin ook volledig in kon doorslaan, blijkt bijvoorbeeld uit de beruchte foto van haar uit 2009,  geschoten toen ze een restaurant in London verliet.  De foto laat Madonna’s armen zien, waarop geen grammetje vet meer is te bekennen. Haar lichaam lijkt alleen nog maar te bestaan uit spieren en botten. Als je de glamourbladen en -websites mag geloven, trainde het popidool dagelijks urenlang.

Obsessief

In die periode werd Madonna intensief begeleid door personal trainer Tracy Anderson, die bekend staat om haar snoeiharde en veeleisende aanpak. Anderson laat haar cliënten twee uur intensief trainen per dag, vijf tot zes dagen per week – en dat, uiteraard, in combinatie met een strikt dieet. Ze vraagt haar cliënten zich voor haar uit te kleden, en bekritiseert vervolgens hun lichaam, zodat duidelijk is wat de ‘verbeterpunten’ zijn.

Voor veel vrouwen zal die aanpak te veel van het goede zijn. Maar Madonna, dat is een geval apart. In 2011 vertelden de tabloids en roddelbladen dat de ster en de trainer met ruzie uit elkaar waren gegaan. Anderson vond Madonna te veeleisend. Volgens Star Magazine was Madonna bang om oud en dik te worden. Ze had de muren van haar privé-gym behangen met spiegels, zodat ze zichzelf uit alle denkbare hoeken kon zien en elk vetrolletje in het oog kreeg. Als ze dacht dat ze dikker werd, belde ze Anderson, en verweet haar dat ze haar vak niet goed verstond. Uiteindelijk was Anderson de uitbarstingen zat, en stapte ze op.

Omstreden adviezen

Anderson zette daarna, samen met haar zakenpartner en actrice Gwyneth Paltrow, een internationale en exclusieve keten fitnesscentra op. De contributie bedraagt 900 dollar per maand, maar de lessen zitten vol. Andersons aanpak is niet onomstreden. In 2012 kwam de trainer onder vuur te liggen van artsen en psychologen, nadat ze een fitnessprogramma in de markt had gezet voor zwangere vrouwen en jonge moeders. Ze moesten niet alleen gezonder gaan eten en meer bewegen, want ze grepen de zwangerschap vaak aan om lui te zijn en zich vol te proppen, maar moesten ook na de zwangerschap keihard aan de bak om hun lijf weer in shape te krijgen.

Eén van Andersons critici is de Amerikaanse klinisch psychologe Vivian Diller. Volgens Diller is het uiteraard een uitstekende zaak als vrouwen gaan bewegen en sporten, maar legt Anderson de lat te hoog. Met haar DVD’s, mediaoptredens en studio’s geeft ze vrouwen het idee dat ze, ook als ze een kind hebben gekregen of gewoon ouder worden, nog net zo strak in hun vel kunnen zitten als toen ze 18 waren. En dat is voor de meeste vrouwen bijna niet te doen. Volgens Diller geven fitnessboegbeelden als Anderson en popiconen als Madonna steeds meer vrouwen het idee dat ze tekortschieten en zich voor hun lichaam moeten schamen. Dat is geen gezonde manier om met je lijf bezig te zijn.

Een goede documentaire over dit onderwerp vind je hier.

Zangeres en actrice Bette Midler neemt het slankheidsideaal hier stevig op de hak.