Citrus Aurantium (synefrine) wellicht niet zo onschuldig
Dit voorjaar verbood de Nederlandse overheid om nog langer efedra-alkaloïden in voedingsmiddelen te stoppen. Gevolg was dat vele zogenaamde afslank- en energieproducten ‘ephedra free’ werden. Een logische vervanger leek synefrine, een zwakkere variant van efedra, dat in de citrusvrucht Citrus Aurantium zit. Maar een gezonde jonge vrouw werd onwel na gebruik van een efedravrij product mét synefrine.
Op 6 april 2004 viel definitief het doek. De Raad van State was op basis van Europese wetgeving tot de conclusie gekomen dat een preparaat niet eerst als levensmiddel en vervolgens als geneesmiddel beschouwd kan worden; zie [Verbod op levensmiddelen met efedra-alkaloïden versneld]. Vanaf dat moment mochten er geen voedingsmiddelen met efedra-alkaloïden meer verkocht worden; zie [Efedra-alkaloïden verboden in voedingsmiddelen]. In combinatie met andere stoffen, zoals de natuurlijke varianten van cafeïne en aspirine, bleek efedra een zeer populair afslank- en energieproduct te zijn. Er werden echter ook diverse - soms zeer ernstige - gezondheidsklachten gesignaleerd bij het gebruik van efedra en dat was uiteindelijk de reden voor een verbod. Eén van de alternatieven voor efedra is de verwante stof synefrine.
Synefrine en Citrus Aurantium
Synefrine is een pseudo-efedrine dat niet op de huidige dopinglijst van de WADA staat. De natuurlijke variant van synefrine zit in de citrusvrucht Citrus Aurantium. Het staat ook bekend als ‘bitter orange’ of ‘Seville orange’ en is een onrijpe bittere oranjekleurige citrusvrucht. Citrus Aurantium bevat voor 3-6% synefrine (ook wel oxedrine genoemd) en bevat daarnaast octopamine. Al eeuwen wordt de Citrus Aurantium in Azië gebruikt tegen darmproblemen en andere aandoeningen. Het stond echter niet bekend als afvalproduct. De bloemen van de Citrus Aurantium boom werden gebruikt als mild kalmeringsmiddel. Net als efedrine/efedra zou synefrine de vetverbranding bevorderen, maar niet de bijwerkingen van efedrine/efedra hebben, zo claimen voedingssupplementenverkopers tegenwoordig. Aan dat gebrek aan bijwerkingen kan nu ernstig getwijfeld worden.
Een bittere pil?
In het augustusnummer van de Mayo Clinic Proceedings dit jaar
beschreven Amerikaanse artsen een
geval van een 22-jarige gezonde vrouw die binnenkwam bij de
spoedeisende hulp vanwege een plotse bewusteloosheid (syncope).
Ze was gaan hardlopen, duizelig geworden en had plots het
bewustzijn verloren. Een uurtje voor het lopen had ze een Ephedra
Free Xenadrine EFX tablet ingenomen. Bij nader medische onderzoek
bleek dat er afwijkingen op het hartfilmpje te vinden waren,
namelijk een verlengd QT-interval en hartritmestoornissen. Deze
afwijkingen verdwenen in de uren daarna. Door de artsen werd na
uitvoerige analyse geconcludeerd dat de klachten
hoogstwaarschijnlijk aan synefrine toe te schrijven waren. Zij
stelden dat “ephedra free does not mean danger free”.
Het is niet de eerste keer dat gezondheidsklachten van synefrine
zijn gemeld. In het meinummer dit jaar van een
farmacotherapeutisch tijdschrift werd
melding gemaakt van een hartinfarct bij een 55-jarige vrouw
die een voedingssupplement met Citrus Aurantium had gebruikt. De
onderzoekers concludeerden dat supplementen met Citrus Aurantium
mogelijk een risico vormen op hart- en vaatproblemen. Ditzelfde
concludeerden ook andere onderzoekers die in 1985 een hartinfarct
beschreven bij een 28-jarige vrouw die een flinke dosis
synefrinetabletten had geslikt.
In 2003 waarschuwden artsen in het gezaghebbende tijdschrift
Science al voor de combinatie synefrine en cafeïne dat
dezelfde potentiële risico’s op hartritmestoornissen, hoge
bloeddruk, hartinfarcten en beroertes zou hebben als de
combinatie efedra/efedrine en cafeïne.
De balans opgemaakt
In een recente
review gaven de Amerikaanse onderzoekers Fugh-Bergman en
Myers een overzicht van het wetenschappelijk onderzoek rondom
Citrus Aurantium. Er bestaat weinig bewijs over gewichtsreductie
met behulp van Citrus Aurantium. Er zijn nauwelijks goede studies
naar gedaan. In een vergelijkingsstudie bleken personen die
Citrus Aurantium gebruikten niet significant meer af te vallen
dan de placebogroep.
Hoewel er nog de nodige vragen blijven bestaan lijkt Citrus
Aurantium de bloeddruk te verhogen, doordat slagaders zich
vernauwen. Bovendien maken artsen zich zorgen over de invloed van
Citrus Aurantium op de werking van medicijnen. Citrus Aurantium
remt het P450-isoenzym CYP3A4, waardoor de afbraak van een
behoorlijke aantal medicijnen vermindert en bloedspiegels van die
medicijnen stijgen. De kans bestaat dat medicijngebruikers die
ook producten met Citrus Aurantium nemen hierdoor in de problemen
kunnen komen.
Door het gebrek aan goede wetenschappelijke onderzoeken is het
lastig harde uitspraken te doen. Als afslankmiddel is er weinig
bewijs voor de werking van Citrus Aurantium. Wel zijn er enkele
verbanden gelegd met gezondheidsklachten, met name hartproblemen.
Citrus Aurantium kan invloed hebben op de werking van medicijnen.
Personen met hart- en vaatziekten, zoals hoge bloeddruk en
hartritmestoornissen kunnen uit veiligheidsoverwegingen maar
beter helemaal geen producten met Citrus Aurantium of synefrine
gebruiken. Zeker als synefrine in combinatie met cafeïne wordt
gebruikt lijkt er een verhoogd risico te bestaan. Kortom, Citrus
Aurantium lijkt een vrucht met een bittere nasmaak. Meer
onderzoek naar werkzaamheid en veiligheid zou zeer welkom zijn.