Dokter Frank op herhaling

27 OKT. 09

Dokter Frank is een hit. Tienduizenden bezoekers bezochten de afgelopen weken de website van het door deze Hengelose internist bedachte dieetprogramma. Dagblad De Telegraaf en SBS besteedden reeds ruimschoots aandacht aan zijn dieettheorie. Kan dokter Frank het toenemende overgewicht in Nederland een halt toeroepen? Of is ook hij gedoemd om over enkele jaren als de zoveelste dieetsensatie in de vergetelheid te raken?

Dokter Frank, of – in het dagelijkse leven – Dr. Frank van Berkum, is als internist werkzaam bij de Ziekenhuisgroep Twente en verbonden aan de kliniek voor gewichtsmanagement Previtas. Het door hem gepropageerde dieet draait in essentie om meer eiwitten, minder koolhydraten en een beperking van de calorieën. Regelmatig besteedden we op deze website al aandacht aan de zin van deze aanpak (zie bijvoorbeeld hier). Maar hoe zat het ook al weer? En zit er ook een keerzijde aan zo’n dieet? We zetten het nog eens voor je op een rij.

De eiwitten

Als je wilt afvallen kunnen eiwitten je goed van dienst zijn. Deze bouwstoffen beschikken namelijk over een aantal gunstige eigenschappen die je kunnen helpen je streefgewicht te bereiken (zie ook hier en hier voor twee overzichtstudies).
Ten eerste verzadigen eiwitten beter dan koolhydraten en vetten. De verzadigende werking van eiwitten kwam eerder ook in dit webbericht aan de orde. Frank van Berkum noemt verzadiging in het filmpje dat De Telegraaf over hem maakte, zelfs ‘het toverwoord’. Dokter Frank: “Je zit langduriger en eerder vol en hebt minder de neiging te snoepen.” Dat leidt er ook toe dat een eiwitrijk dieet gemakkelijker is vol te houden.
Een tweede voordeel van eiwitten is dat ze de bouwstenen zijn van ons lichaam en dat een relatief hoog eiwitgehalte in de dieetvoeding het – tijdens diëten vaak onvermijdelijke – verlies aan spiermassa beperkt. Let wel: afbraak van spiermassa is bij een extreem laagcalorisch dieet nooit helemaal te voorkomen!
Tot slot gebruikt het lichaam voor de vertering van eiwitten veel meer energie dan voor de vertering van koolhydraten en vetten. Een relatief groot aandeel van de calorieën uit eiwitten – 25 procent – wordt immers omgezet in warmte (thermogenese). Energie uit koolhydraten wordt slechts voor ongeveer acht procent omgezet in warmte en energie uit vetten voor slechts vier procent (bron: Gezondheidsraad).

De koolhydraten

Een andere pijler van het dieet van dokter Frank is beperking van koolhydraten. Koolhydraten zijn belangrijke voedingsstoffen. Ze leveren snel energie en zijn zeker voor sporters onmisbaar. Om als energie te kunnen worden opgeslagen in onze spiercellen, moet er echter insuline beschikbaar zijn. En daarin schuilt volgens verscheidene dieetgoeroes tegelijk het gevaar van koolhydraten. Insuline zorgt namelijk voor de opname van niet alleen koolhydraten, maar ook voedingsvetten. Daarom zou je van koolhydraten (en dan vooral van de snelle soort) dik worden.
Dokter Frank is daarom niet de eerste die ervoor pleit terughoudend te zijn met koolhydraten. Atkins, Montignac en het South Beachdieet gingen hem voor.
Zoals we al eerder schreven, kleven er ook risico’s aan een voeding die laag zit in koolhydraten. In dit bericht verwezen we hierbij naar onderzoeken die duiden op ernstige gezondheidsrisico’s van een low-carbvoeding. Tevens stelden we vast dat er ook wetenschappelijke studies bestaan die concluderen dat juist een voeding met veel koolhydraten goed is voor de lijn.

Eetgedrag

Dokter Frank heeft niet alleen aandacht voor de voedingssamenstelling. Drie andere kenmerken van zijn dieet springen in het oog. Ten eerste begint iedere cliënt die bij hem wil afvallen met het invullen van de zogeheten ‘Nederlandse vragenlijst voor eetgedrag’ (van Tatjana van Strien) om te bepalen wat voor een type eter hij is: een emotionele eter, een externe eter of een lijngerichte eter. Inzicht in het eigen eetgedrag kan helpen om succesvol af te vallen, zo meent de Hengelose internist. “Toen ik niet wist wat voor een type eter ik zelf was, liep ik regelmatig in dezelfde valkuil.”
Ten tweede vallen mensen die het dokter Frankdieet volgen bij een Previtaskliniek af onder begeleiding van een diëtist. Dus je hoeft zelf niet te klungelen met kookboekjes uit de supermarkt bijvoorbeeld. Een helder menu, regelmatige controles, voedingssupplementen en – indien nodig – medicatie: het wordt allemaal geregeld. En ben je geneigd tot ‘smokkelen’, dan is er altijd weer die diëtist die je op het rechte pad kan brengen. Heel zinvol, zo blijkt uit diverse studies: afvallen onder begeleiding werkt het best.

Fasering

Ten derde kent het dokter Frankdieet een duidelijke fasering. De hiervoor beschreven voedingssamenstelling wordt extreem doorgevoerd in de eerste (‘Start-it’) fase van het afvalplan.. “Dat werkt”, zegt dokter Frank. “Dan val je wel tot twee kilo per week af. Dat werkt motiverend. Dan denken mensen: ‘Ja, ik kan het!’”
Na deze eerste fase (die circa vier weken duurt) volgt de ‘Do-it’-fase, waarin je meer leert over gezonde voeding en beweging. Cliënten volgen dan een dieet op maat.
In de derde ‘Keep-it’-fase draait het om het behoud van het nieuwe gewicht. Hoe je dat doet, vertelt de website van dokter Franks afvalkliniek Previtas niet, maar tegen de Telegraaf is de arts kort en krachtig: “Kort gezegd komt het erop neer: afvallen doe je met een dieet en op gewicht blijven doe je met sporten.”

Oude wijn of nieuwe toverdrank?

De populariteit van dokter Frank lijkt snel te groeien. Met ruime aandacht in het grootste dagblad van Nederland en hét afslanknet op de Nederlandse tv lijkt er een heuse mediacampagne te worden gevoerd. Maar is het dieet inhoudelijk ook zo sterk?
Wij kunnen er maar moeilijk een speld tussenkrijgen, behalve dat we toch krachttraining zouden willen aanbevelen om spiermassaverlies tegen te gaan. Gelet op de huidige stand van zaken van de wetenschap, lijkt dokter Frank in grote lijnen op een goed spoor te zitten. Origineel is zijn dieet inhoudelijk niet echt, maar als hij met een goede campagne en organisatie (het aantal afslankklinieken dat zijn methode gebruikt neemt rap toe) een grote doelgroep weet te bereiken, zou hij zeker een verschil kunnen maken. Oude wijn in nieuwe zakken kan ook heel lekker zijn. En wijn gaat vaak heel wat jaartjes mee, zonder zijn sensatie te verliezen…