De demonen van Luke Sandoe
Op het moment van schrijven is het nog maar anderhalve week geleden dat de Britse bodybuilder Luke Sandoe uit het leven stapte. Zijn tragische beslissing staat helaas niet op zichzelf. Depressie en zelfdoding zijn een onlosmakelijk onderdeel geworden van de doorgeslagen farmacologische leefstijl die hardcore bodybuilding heet.
Sandoe was een rijzende ster in de hoogste rangen van het professionele bodybuilding. Verleden jaar pakte hij de elfde plaats op de Mister Olympia, en commentatoren voorspelden dat dit nog maar het begin was. De in 1990 geboren Brit zou het nog veel verder gaan schoppen, dachten ze.
Het heeft niet zo mogen zijn. Op 7 mei werd hij dood in zijn woning gevonden door zijn trainingspartner en vriend, de IFBB-bodybuilder James Hollingshead. Vrijwel onmiddellijk berichtten de sociale media dat Sandoe zichzelf van het leven had beroofd. En dat klopte, vertelden vrienden van Sandoe. Bodybuilder Ben Chow vertelde in een video op zijn Instagram dat Sandoe ‘worstelde met zijn demonen’. ‘Dat deed hij al voordat hij begon met bodybuilding.’
James Hollingshead bevestigde Chows verhaal in een video op zijn eigen Instagram. Sandoe had psychologische problemen, vertelde Hollingshead zonder in detail te treden. In zijn video schetste hij een portret van een charismatische, betrokken en humoristische man die populair was bij zijn vrienden. Desondanks was Sandoe onzeker over zichzelf, en had continu bevestiging van zijn eigenwaarde nodig. Zelfs als het ging om zijn lichaam. Daarom inspecteerde hij, ook al kon hij bogen op een stormachtige en succesvolle carrière in bodybuilding, zijn lichaam zo vaak in de spiegel.
Bijna dood
Hoe ver Sandoe bereid was om te gaan, wordt pijnlijk zichtbaar in deze video uit 2018, waarin hij bodybuildingcoryfee Dave Palumbo vertelt hoe zijn kaliumspiegel door een combinatie van stress, een virusinfectie en gegoochel met diuretica tijdens de wedstrijdvoorbereiding zo hoog opliep dat het hem bijna het leven kostte. De toon van het gesprek is onbegrijpelijk luchtig, het besprokene niet. Het is overduidelijk dat Sandoe door het oog van een naald is gekropen.
Het waren uiteindelijk echter niet de anabolica, insulines, diuretica of andere middelen die Sandoe fataal werden, maar de duistere processen die zich afspeelden in zijn psyche. Of, zoals Ben Chow het zei, Sandoes gevecht met zijn demonen. De buitenwereld ving een glimp van dat gevecht op toen de Brit te gast was bij de podcast van IFBB-bodybuilder Fouad Abiad.
‘Waar denk je als eerste aan als je opstaat?’, vroeg Abiad. (Doorspoelen tot 2.29). Op die vraag weigert Sandoe antwoord te geven. Ook niet als zijn gastheer, zichtbaar geïrriteerd, minutenlang blijft aandringen. ‘Ik betaal iemand om hierover te praten’, roept Sandoe op een gegeven moment uit. Dat betekent waarschijnlijk dat Sandoe professionele hulp had gezocht. Desondanks hadden zijn twee kinderen twee weken later geen vader meer.
Meer gevallen
Sandoes tragische dood staat niet op zichzelf. Met enige regelmaat berichten de massamedia over farmacologisch ondersteunde bodybuilders die tijdens een aanhoudende depressie uit het leven stappen. Eerder in 2020 stierf de Indiase bodybuilder, bouncer en wedstrijdatleet Neeraj Tanwar door een overdosis medicijnen. Medio 2019 schreven Britse kranten over de dood van Ben Harnett, een succesvolle wedstrijdbodybuilder die zojuist vader was geworden. In 2017 sprong de Zwitserse IFBB-bodybuilder Sandro Hofer, die in 2013 nog had meegedaan aan de Arnold Classic, door de ramen van een bordeel, om vervolgens op de parkeerplaats te overlijden. Twee weken eerder had hij zijn vrouw verteld dat hij op die manier een einde aan zijn leven wilde maken.
Psychologen hebben in onderzoek al tientallen keren een verband gevonden tussen depressie en bodybuilding. Om het preciezer te zeggen: een verband tussen depressie en het obsessief bedrijven van bodybuilding. In 2017 publiceerden Australische wetenschappers een metastudie waarin ze de uitkomst van 31 eerder gepubliceerde studies samenvoegden en opnieuw analyseerden. Zo kregen de Australiërs de beschikking over de gegevens van 5880 gewichtheffers, bodybuilders, fitnessfanaten en niet-sporters, die een batterij aan vragenlijsten hadden ingevuld waarmee psychiaters bepalen of krachtsporters lijden aan het Adoniscomplex.
Kortgezegd is het Adoniscomplex, dat ook wel muscle dysmorphia of bigorexia genoemd wordt, een aandoening die maakt dat je alleen maar op een dwangmatige manier naar je lichaam kunt kijken. Mannen en vrouwen met het Adoniscomplex zien zichzelf, hoe gespierd ze in werkelijkheid ook zijn, als iel en weinig gespierd, en zijn obsessief bezig met het verwerven van meer, grotere en sterkere spieren.
Weinig verrassend waren het niet de gewichtheffers, niet de fitnessfanaten, maar de bodybuilders waarbij de Australiërs het Adoniscomplex aantroffen. En bovendien vonden de Australiërs dat de bodybuilders die obsessief met hun sport bezig waren opmerkelijk vaak slecht over zichzelf dachten en – je zag hem al aankomen – vaker depressief waren.
Farmacologie
Een niet te onderschatten factor in het Adoniscomplex is de op hol geslagen farmacologie in bodybuilding, zeggen studies. Farmacologische bodybuilders zijn volgens een klein maar veelzeggend Canadees onderzoek beduidend vaker depressief dan naturelbodybuilders. Dat ligt voor de hand. Depressie is een klassieke bijwerking van anabole steroïden, die zich vooral openbaart als gebruikers hun kuur beëindigen.
Na een stevige anabolenkuur produceert het lichaam gedurende enkele weken of maanden geen of bijna geen testosteron. Die toestand kan depressies teweegbrengen, vertellen de leerboeken. In de medische literatuur verschijnen nu studies die doen vermoeden dat farmacologische bodybuilders hun hersenen op nog meer manieren ziek maken. Het gebruik van torenhoge doses anabole steroïden als trenbolon of fikse doses antioestrogenen kan bijvoorbeeld de estradiolspiegel zo sterk verlagen dat depressies kunnen ontstaan.
Een andere mogelijkheid is dat hoge doses synthetische anabole steroïden in de hersenen de werking van natuurlijke steroïden als pregnanolon en allopregnanolon verstoren. Volgens recente inzichten houden deze hormonen hersenen gezond. Maar als ze moeten concurreren met allerlei krachtige synthetische anabole steroïden, die in astronomische hoeveelheden in het lichaam circuleren, waarschijnlijk niet meer.
Zware last
Waarschijnlijk stappen er veel meer bodybuilders uit het leven dan we weten. De zelfgekozen dood van kampioenen als Sandoe worden trending op de sociale media, die van de mindere goden niet. Het Adoniscomplex is een zware last. En die last wordt waarschijnlijk nog groter door de ontspoorde farmacologie in hardcore bodybuilding. De anabole steroïden die de spieren van Luke Sandoe lieten groeien, maakten waarschijnlijk ook de demonen die hij jarenlang bevocht, sterker.
Denk jij aan zelfdoding? Op 113.nl staat er iemand voor je klaar om mee te praten.