Doperwtjes vergroten de kans op blindedarmkanker
Een recente studie door gastro-enterologen van de Chinese University of Chongqing, onlangs gepubliceerd in een gerenommeerd Canadees medisch vakblad, maakt duidelijk dat het eten van grote hoeveelheden doperwten kan leiden tot een fytomenadionoverschot. Dit kan volgens de onderzoekers, die zich baseren op een uitgebreide analyse van anteroposterieure buikoverzichtsröntgenfoto’s, de kans op blindedarmkanker verhogen. De wetenschappers sluiten eveneens vergaande vormen van hypochondrie, als gevolg van het lezen van populair wetenschappelijke berichtjes, niet uit.
Je kunt geen tijdschrift open slaan of je komt medische nieuwtjes tegen. Grote hoeveelheden koffie voorkomen spierpijn, pizza bestrijdt een te hoog cholesterolgehalte, groene thee verlaagt de kans op kanker, vitamine C kan osteoporose voorkomen, teveel vitamine C bevordert botontkalking,… Wie eens een jaargang van dergelijke ‘wetenschappelijke berichten’ van één tijdschrift doorleest, leest daarna dergelijke rubrieken nooit meer. En dan zijn er ook nog al die ‘uitgebreide wetenschappelijke onderzoeken’ naar de positieve effecten die allerlei sportsupplementen hebben. Over de onzin (en soms zin) daarvan lees je meer in Op Eigen Kracht. Is je nieuwsgierigheid toch gewekt, dan is het zaak de waarde van het bericht te toetsen.
Zoek de bron
Bij de meeste van dergelijke berichtjes zijn de bronnen uiterst vaag. In het bovenstaande, fictieve bericht, wordt bijvoorbeeld het ‘gerenommeerde Canadese vakblad’ niet bij naam genoemd en komt de naam van de onderzoeker ook niet aan bod. Dat maakt het al lastig het oorspronkelijke bericht te controleren. Even googlelen leert dat er daadwerkelijk in Chongqing een universiteit staat met een medische faculteit (Chengdu University of Traditional Chinese Medicine). Vaak kun je op een dergelijke website dan het oorspronkelijke onderzoek terug vinden. Vaak ook niet, want medische en wetenschappelijke nieuwtjes in publieksbladen nemen nauwkeurigheid zelden nauw. Als er geen naam van het onderzoeksinstituut, het vakblad of een onderzoeker in het bericht voor komt, is het zoeken naar de bron meestal verspilde moeite.
Controleer de bron
Vermeld het berichtje wel het blad waarin het onderzoek
oorspronkelijk werd gepubliceerd, dan is het vaak lastig het
oorspronkelijke onderzoek te lezen. Veel van dergelijke
wetenschappelijke websites zijn niet zonder betaling
toegankelijk. Heb je er geen geld voor over, dan kan de
wetenschappelijke database PubMed
uitkomst bieden. Van bijna iedere wetenschappelijke publicatie is
op PubMed een samenvatting te vinden. Dat klink mooi, maar ook
dan zit je met je basisinformatie. In het bovenstaande fictieve
bericht zijn doppertjes de boosdoener. Tik doppertjes in het
engels (peas) in en je krijgt 2.484 wetenschappelijke studies
naar de effecten van het eten van doppertjes. Wat is wetenschap
toch een mooi vak. Ook het intikken van de universiteit waar het
onderzoek oorspronkelijk werd gedaan, helpt je niet veel verder.
Chengdu levert 4.221 publicaties op, voornamelijk in het chinees.
Nijver volkje, dat wel. Zonder de naam van tenminste één
onderzoeker is de kans groot dat je het oorspronkelijke onderzoek
niet vindt, hoewel geavanceerd zoeken op PubMed het aantal
mogelijke bronnen wel verkleint. Zo hebben de nijvere
wetenschappers van Chengdu de effecten van doppertjes nog niet
onderzocht.
Beoordeel de bron
Vind je na veel gevloek en getier eindelijk het oorspronkelijke onderzoek, dan kan een dosis scepsis geen kwaad. Veel studies zijn kleinschalig. Hoeveel waarde moet je hechten aan een vier weken durend onderzoek onder acht middelbare school turnsters naar de afname van plyometrische kracht na een stretchsessie? Wetenschappers zijn ook maar mensen. ‘Publish or perish’ is een gevleugelde uitdrukking onder professoren. Daarnaast gaat het ook om het verwerven van onderzoeksgeld. Is het toeval dat na de publicatie van bijvoorbeeld het RIVM Rapport Ons Eten Gemeten een zonvloed aan extra overheidsgeld over de wetenschappelijke gemeenschap vloeide om nog meer onderzoek te doen naar overgewicht? Wees dus niet alleen inhoudelijke kritisch als je de oorspronkelijke bron van zo’n populair wetenschappelijke stukkie hebt gevonden, maar beoordeel ook de betrouwbaarheid en de belangen van de bron.