De onbekende risico’s van Melanotan-2
Sinds donderdagavond 6 februari 2020 weet half Nederland dat er in de schimmige uithoeken van het sportschoolcircuit een levendige handel is in het illegale bruiningsmiddel Melanotan. In het programma Undercover in Nederland vertelde de vader van een jonge bodybuilder over de dood van zijn 25-jarige zoon Jelle. Jelle gebruikte een hele rits verboden middelen – inclusief het riskante Melanotan.
Als je het vergelijkt met de aandacht die kranten, websites en TV-programma’s in de ons omringende landen hebben besteed aan Melanotan, deden Nederlandse media dat de afgelopen jaren een stuk minder. Hollandse nuchterheid, wellicht. In het buitenland vertellen de media het publiek regelmatig over het gebruik en de risico’s van de barbie drug, maar in onze contreien ben je daarvoor toch vooral aangewezen op webfora en vlogs.
Wat is Melanotan?
Melanotan is een naam voor twee verschillende preparaten, die je alle twee kunt beschouwen als experimentele medicijnen. Ze zitten een beetje in dezelfde hoek als SARMs, maar staan niet op de dopinglijst. Wie ze verkoopt overtreedt de wet, maar wellicht omdat ze nog relatief nieuw en onbekend zijn treden politie, douane en andere opsporingsinstanties nog niet erg hard op.
De meeste Melanotan-preparaten zijn injecteerbaar, en worden meestal in het onderhuidse vet op de onderbuik geïnjecteerd. Een flesje met 10 milligram kost een paar tientjes. Je hebt ook neussprays met Melanotan, maar die laten we even buiten beschouwing.
Alle vormen van Melanotan zijn gebaseerd op het hormoon alpha-MSH. Dat hormoon dwingt huidcellen om bruin te verkleuren. Normaliter gebeurt dat door een flinke blootstelling aan zonlicht, maar als je Melanotan gebruikt, heb je nog maar een beetje zonlicht nodig om ‘on-Europees’ bruin te worden. Amerikaanse dermatologen, verbonden aan de universiteit van Arizona, ontwikkelden de eerste vormen van Melanotan in de jaren tachtig van de vorige eeuw, in de hoop dat die mensen met een lichte huid zouden kunnen beschermen tegen huidkanker. Hoe donkerder je huid, hoe beter je namelijk beschermd bent tegen huidkanker.
Bijwerkingen op korte termijn
Het Amerikaanse onderzoek is grotendeels mislukt. De ontwikkelde Melanotan-varianten hadden zoveel bijwerkingen dat ze ongeschikt waren voor gebruik door grote groepen mensen. De Amerikanen ontdekten dat Melanotan niet alleen actief is in de huid, maar ook in de hersenen. Het is nog steeds niet precies bekend wat Melanotan allemaal doet, maar vaststaat dat Melanotan de lichaamstemperatuur verhoogt, de eetlust vermindert en de interesse in seks vergroot.
Dat klinkt misschien goed, maar gebruikers van Melanotan krijgen ook vaak last van misselijkheid of buikkramp. Na toediening moeten ze blozen, gapen en vallen een enkele keer zelfs flauw. Hun huid kan geïrriteerd raken, soms ontstaan er blaren. Soms voelen ze zich vermoeid of lusteloos, alsof ze een stevige griep onder de leden hebben, en lopen ze rond met donkere vlekken onder hun ogen. Het is niet precies bekend op wat voor manier die bijwerkingen ontstaan, maar wetenschappers vermoeden dat Melanotan iets doet met het immuunsysteem.
Toen Melanotan op de zwarte markt kwam, hebben verkopers en gebruikers allerlei kuurschema’s ontwikkeld om die bijwerkingen te verminderen. Soms lukt dat, soms niet.
Soorten
Er zijn twee vormen van Melanotan, en de eerste is Melanotan-1. Melanotan-1 lijkt nog vrij veel op alpha-MSH. De laatste jaren hoor je in het dopingmilieu niet zoveel meer over Melanotan-1. Dat komt waarschijnlijk omdat Melanotan-1 sinds 2014 in de EU is geregistreerd als medicijn. Het zit in implantaten voor mensen die overgevoelig zijn voor zonlicht. In Europa treedt de overheid hard op tegen de zwarte handel in geregistreerde medicijnen.
De meest gebruikte vorm van Melanotan in het clandestiene circuit is Melanotan-2. Dat middel is een versimpelde vorm van Melanotan-1. Melanotan-2 circuleert langer in het lichaam dan Melanotan-1, maar heeft ook fors meer bijwerkingen. Farmabedrijven hebben onderzocht of ze Melanotan-2 konden gebruiken als medicijn tegen erectiestoornissen of het ontbreken van interesse in seks, maar stopten de trials in 2003 omdat de bijwerkingen te serieus waren. We weten niet precies welke bijwerkingen dat waren. Als bedrijven de ontwikkeling van medicijnen stopzetten, houden ze zulke informatie liever voor zich.
Wat voor de farmaceutische industrie te gevaarlijk was, is kennelijk goed genoeg voor de zwarte markt. Precieze cijfers over het gebruik hebben we niet, maar volgens ingewijden is Melanotan-2 het meest gebruikte bruiningsmiddel in het clandestiene circuit. De meeste gevallen van ernstige bijwerkingen door bruiningsmiddelen in de medische literatuur hebben betrekking op Melanotan-2. In 2012 verscheen bijvoorbeeld een verslag van spontane spierafbraak bij een gebruiker van een bijzonder hoge dosis Melanotan-2. Hoe een overdosis Melanotan-2 spieren kan afbreken, is niet bekend. Een theorie is dat bij overdosering van Melanotan-2 het immuunsysteem stimuleert spieren aan te vallen.
Verontrustend ook is de overzichtsstudie die Nederlandse dermatologen publiceerden in 2017. In dat artikel verzamelden de Nederlanders in de wetenschappelijke literatuur alle gevallen van dermatologische afwijkingen bij Melanotan-2-gebruikers. De Nederlanders vonden drie gevallen van melanoom - een agressieve, en potentieel dodelijke vorm van huidkanker - bij gebruikers van Melanotan-2. Bij acht gebruikers waren moedervlekken explosief gaan groeien. Groeiende moedervlekken kunnen zich ontwikkelen tot een melanoom.
Waarschijnlijk kennen we nog lang niet alle bijwerkingen van Melanotan-2. Over de lange termijngevolgen van Melanotan-2 weten we nog vrijwel niets, en ook over de gevolgen van de combinatie van Melanotan-2 met anabole steroïden, groeihormoon of andere verboden middelen tasten we nog in het duister. En dan, als klap op de verboden vuurpijl, is er nog het kwaliteitsprobleem.
Verontreiniging
De Melanotan-2 op de zwarte markt is niet geproduceerd door erkende bedrijven die werken volgens strenge richtlijnen, en die onder strikte controle staan. De meeste Melanotan-preparaten die clandestien worden verkocht in sportscholen en webwinkels komen uit obscure Aziatische fabrieken die alle kwaliteitscriteria aan hun laars lappen, ontdekten Deense biochemici een paar jaar geleden.
De Denen kochten 73 flesjes Melanotan-2 op het web, en vonden in grofweg driekwart daarvan verontreinigingen. De foute producten bestonden voor 4-6 procent uit stoffen die kennelijk waren vrijgekomen bij de productie van Melanotan-2, maar die de fabrikant niet had weggezuiverd. Wat voor gevolgen die verontreinigingen hebben? Ook dat is niet bekend...
De website van Undercover in Nederland vind je hier. Je kunt er de uitzending van 6 februari terugzien. Op 3 februari 2020 was programmamaker Alberto Stegeman, samen met de vader van de overleden Jelle, te gast bij Op1. Die uitzending kun je hier terugzien. Volgende week 13 februari is er het vervolg van Undercover in Nederland.