Bibberen voor bruin vet
Nu het kabinet heeft aangekondigd dat het prijsplafond in 2024 wordt afgeschaft, zullen we de thermostaat weer wat scherper moeten afstellen voor de kosten uit de pan rijzen. De hoogste tijd om je bruine vet te activeren om het weer wat warmer te krijgen. Dat wordt bibberen geblazen!
In het nieuwe jaar zullen we de thermostaat misschien weer een tandje extra lager moeten zetten. Elektriciteit gebruiken en gas stoken, gaat vanaf 2024 weer meer pijn in de portemonnee veroorzaken. Naast minder elektra en gas consumeren zou je daarom ook eens kunnen proberen wat meer aan een lagere kamertemperatuur te wennen. Het ongemak en mogelijk ook het bibberen van de kou, heeft misschien zo zijn voordeel. Door jezelf in de kou te zetten, lijkt je ruststofwisseling een forse boost te krijgen. Die extra verhoging van je stofwisseling lijkt alles te maken te hebben met bruin vet.
Bruin vet 1-0-1
Bruin vet, ook bekend als Brown Adipose Tissue (BAT), is een type vetweefsel dat zich onderscheidt van het meer gangbare witte vetweefsel dat tussen de organen en onder de huid wordt opgeslagen. Het belangrijkste kenmerk van bruin vet is, vetten en suikers verbranden en deze volledig omzetten in warmte. Dit proces wordt gestimuleerd door mitochondriën, de energiefabrieken van de cel, die rijkelijk voorkomen in de bruine vetcellen. Deze mitochondriën bevatten het eiwit uncoupling protein 1 (UCP1), dat verantwoordelijk is voor het vrijmaken van energie in de vorm van warmte.
Bruin vet komt voornamelijk voor bij pasgeborenen waar het een rol speelt bij het handhaven van de lichaamstemperatuur. Recent onderzoek heeft echter aangetoond dat ook volwassenen over actief bruin vet kunnen beschikken. Het kan worden geactiveerd door onder andere blootstelling aan koude. Wanneer geactiveerd, merkbaar aan het bibberen van je lichaam, verbrandt bruin vet calorieën om warmte te genereren en dat is interessant, want daardoor zou je energiegebruik kunnen toenemen, simpelweg door in de kou te staan. Maar in hoeverre neemt nu je energiegebruik toe door blootstelling aan de kou?
Wat zegt de wetenschap?
Er zijn flink wat onderzoeken uitgevoerd waarin het effect is bestudeerd van koudeblootstelling op het energiegebruik. De meeste van die studies zijn echter uitgevoerd met muizen en ratten. Soms is dat onderzoek uitgevoerd met menselijke proefpersonen. In 2017 schreven twee topwetenschappers op het gebied van overgewicht een review. Deze onderzoekers hebben de belangrijkste bevindingen van de effecten van kou op BAT en de ruststofwisseling op een rij gezet. Zij komen tot de conclusie dat langdurige koudeblootstelling de ruststofwisseling met 100 kcal kan verhogen. Dat klinkt gunstig, maar de onderzoekers waarschuwen daarbij dat een toename van de ruststofwisseling ook voor meer honger en dus een grotere energie-inname kan zorgen. Daarnaast wordt in deze meta-analyse aangegeven dat de effecten van koude blootstelling op het lichaamsgewicht klein zijn.
Dat wordt ook bevestigd in Scandinavisch onderzoek. Veel Scandinaviërs nemen namelijk na een bezoek aan de sauna een ijskoud dompelbad. Dat bracht Deense onderzoekers op een idee en zij keken naar het energiegebruik na blootstelling aan de koude bij proefpersonen die 2 tot 3 keer per week de sauna bezochten en in ijskoud water zwommen (winterzwemmers genoemd) en bij even actieve proefpersonen die niet de kou opzochten (controlegroep). Het viel op dat de winterzwemmers een lager vetpercentage hadden, dan de proefpersonen die niet zwommen. Nu kunnen er andere factoren dan blootstelling aan koude er voor zorgen dat de winterzwemmers een lager vetpercentage hadden, dan de controlegroep. Daarom stelden de onderzoekers de proefpersonen ook een half uur bloot aan koude en werd er gekeken naar het energiegebruik.
Bij de winterzwemmers nam het energiegebruik meer toe, dan bij de controlegroep in vergelijking met het energiegebruik tijdens comfortabeler temperaturen. Bij de winterzwemmers nam het energiegebruik tijdens het half uur koudeblootstelling met 21 kcal toe. Bij de controlegroep nam het energiegebruik met ongeveer 12 kcal toe. Als je kritisch naar de toename in energiegebruik door koudeblootstelling kijkt, zie je dat de praktische relevantie heel bescheiden is. Een half uur blootstelling aan koude zorgt voor een toename van het energiegebruik van 12 tot 21 kcal in de tijd dat je wordt blootgesteld aan de koude. En laten we eerlijk zijn; dat is geen spectaculaire toename van het energiegebruik.
En dus…
Blootstelling aan koude verhoogt het energiegebruik, maar verwacht geen wonderen. Het verhoogt het energiegebruik echt niet in zo’n mate om het als aparte strategie voor gewichtsverlies in te zetten. Daar moet meer voor gebeuren. Eiwitrijke voeding, bijvoorbeeld, laat je spijsvertering harder werken en dat kost energie. Je voeding ‘opvezelen’ helpt ook en heeft daarnaast nog meer gezondheidsvoordelen. En dan is er natuurlijk de bonus van een lagere energierekening. Daar krijg je toch ook een warm gevoel van.
Internist en bruinvet specialiste Mariëtte Boonstra is enthousiast over de voordelen van bruin vet.
De nieuwjaarsduik door Unox-enthousiasten is hier te bekijken.