De meervoudige pep uit de koffieboon
In koffiebonen zitten meer oppeppende stoffen dan cafeïne alleen, heeft de supplementenindustrie ontdekt. En dus zie je steeds meer van de chemische broertjes en zusjes van cafeïne in sportsupplementen verschijnen. Of die nieuwe oppeppers veilig zijn, dat weten we vaak niet. Maar dat niet alle bedrijven in deze branche heilige boontjes zijn, dat weten we wel. We praten je even bij.
Pre-workoutformules zijn niet meer weg te denken uit de supplementenwinkels. Duizenden sporters hebben wel een product in hun keukenkastje staan. En dan liefst een product met zoveel stimulerende en oppeppende stoffen dat je na inname niks liever wilt dan jezelf afbeulen met zware gewichten. Maar wat zit er eigenlijk in zo’n supplement?
Sommige bedrijven, die het niet zo nauw nemen met de regels en de gezondheid van hun kopers, hebben in het verleden gekozen voor amfetamineachtige stoffen, zoals DMAA, DMBA of een heleboel andere obscure verbindingen waarover we eerder op deze website hebben bericht. En telkens bleken die stoffen zo riskant dat inspectiediensten of autoriteiten, zoals de NVWA, ze van de markt lieten halen.
De cafeïnefamilie
De pre-workoutproducten waarmee autoriteten geen problemen hebben, bevatten bijna altijd cafeïne, de oppeppende stof in koffie, thee, cola’s en energiedrankjes. Als je er niet teveel van gebruikt, en je er niet overgevoelig voor bent, is cafeïne een effectief en veilig pepmiddel dat sporters helpt om, als ze eens een keer weinig energie hebben, toch goed te trainen. Zo vreemd is het dus niet dat supplementenbedrijven, in hun zoektocht naar nieuwe oppeppende middelen, ook naar de chemische broertjes en zusjes van cafeïne is gaan kijken.
Eén van die familieleden is het obscure 8-methylcafeïne, dat een decennium geleden ineens ten tonele verscheen. 8-Methylcafeïne was een synthetische stof, die niet in de natuur voorkwam, en die volgens sommige gebruikers een effect had dat deed denken aan dat van harddrugs. Eventjes circuleerden er supplementen met deze stof, maar die verdwenen snel weer uit de schappen. En dat was maar goed ook. We beperken we ons hier verder tot de natuurlijker familieleden van cafeïne.
Theofylline
Theofylline is een omzettingsproduct van cafeïne. In het lichaam verandert zo’n 5 procent van alle cafeïne die je binnenkrijgt in theofylline, en in praktisch alle planten die cafeïne aanmaken vind je ook een beetje theofylline. Net als cafeïne is theofylline een pepmiddel, maar theofylline heeft daarnaast de eigenschap dat het de luchtwegen in de longen verruimt. Daarom is synthetische theofylline op de markt als medicijn tegen astma. De laatste jaren liggen er in webwinkels ook allerlei pre-workoutsupplementen verschenen met tientallen milligrammen synthetische theofylline. Dat is weliswaar fors meer dan je via voedingsmiddelen kunt binnenkrijgen (in een liter thee zit ongeveer 1 milligram theofylline) maar toch denken we niet dat theofylline voor fitnessfanaten en bodybuilders beter werkt dan ouderwetse cafeïne. Bovendien denken we niet dat supplementen met synthetisch theofylline in ons land legaal zijn. Theofyline is hier immers geregistreerd als medicijn.
Theobromine
Een ander omzettingsproduct van cafeïne is theobromine. Iets meer dan 10 procent van alle cafeïne die je inneemt verandert in het lichaam in theobromine. Bijna alles wat we over theophylline hebben verteld, is ook van toepassing op theobromine, maar er zijn verschillen. Theobromine verwijdt niet alleen de luchtwegen, maar ook de bloedvaten. Dat effect staat dus haaks op de werking van cafeïne; cafeïne vernauwt de bloedvaten. Daar staat dan tegenover dat de oppeppende werking van theobromine kleiner is dan die van cafeïne en theofylline.
In webwinkels liggen producten met honderden milligrammen theobromine, en je kunt de stof hier en daar zelfs in grote zakken kopen. We weten niet of langdurig gebruik van zulke hoeveelheden theobromine veilig is. Het is nooit goed onderzocht. Wel publiceerden Amerikaanse epidemiologen zo’n twintig jaar geleden een studie waarin mannen, die via levensmiddelen als chocolade en thee meer dan 10-20 milligram theobromine per dag binnenkregen een verhoogde kans op prostaatkanker hadden.
Theacrine
Als je gemakshalve theofylline en theobromine omschrijft als chemische broertjes en zusjes van cafeïne, dan is theacrine een chemisch neefje. Theacrine zit in koffieplanten, theestruiken en andere planten waarin ook cafeïne zit. Zoveel als we weten over cafeïne, zo weinig weten we over theacrine. Dierstudies suggereren dat theacrine een opwekkende werking heeft, maar toch geen slaapproblemen veroorzaakt. Dat is alles wat we zeker weten.
Een paar jaar geleden zette een Amerikaanse producent van ingrediënten voor supplementen theacrine op de markt, en nadien verscheen de cafeïne-achtige stof in het ene na het andere pre-workoutsupplement. Volgens de producent werkt theacrine langduriger dan cafeïne, en verdrijft het de vermoeidheid. Dat blijkt uit onderzoek met menselijke proefpersonen, dat is betaald door de producent van theacrine. Volgens ander gesponsord onderzoek vergroot theacrine bovendien de zin in trainen en is het spul, bij een inname van enkele honderden milligrammen per dag, nog veilig ook. En voordat we het vergeten: theacrine wordt nog effectiever in combinatie met cafeïne. Zegt weer een andere gesponsorde studie.
Het is natuurlijk een goede zaak dat stoffen in supplementen worden onderzocht in humaan onderzoek, maar je moet natuurlijk wel bedenken dat gesponsorde studies niet hetzelfde zijn als onafhankelijke studies. Gesponsord onderzoek is vaak positiever over producten van de sponsor dan onderzoek dat is bekostigd door een neutrale instelling.
Methylliberine
Is theacrine werkelijk effectief en veilig? Misschien komen we daar ooit nog eens achter, als er onafhankelijk onderzoek verschijnt. Maar op dit moment weten we het gewoon niet – en dat is geen ideale situatie. Maar het kan nog erger. Een paar maanden geleden introduceerde het bedrijf achter theacrine weer een ander familielid van cafeïne: methylliberine, een stof die lijkt op theacrine. Als theacrine een chemisch neefje van cafeïne is, dan is methylliberine een chemisch nichtje.
Over de effectiviteit en veiligheid van methylliberine kunnen we echt helemaal niets zeggen. We hebben geen enkele studie over de biologische werking van methylliberine kunnen vinden. Geen dierstudies, geen reageerbuisstudies, geen gesponsord onderzoek – helemaal niets. En dat terwijl sommige webwinkels methylliberine verkopen in grote zakken. Alsof het eiwitpoeder is.
De gang van zaken rond methylliberine doet toch wel erg veel denken aan wat we eerder hebben gezien met DMAA. En we weten allemaal hoe het daarmee is afgelopen.