Effect social media op lichaamsbeeld en supplement/dopinggebruik mannelijke fitnessbeoefenaars
De stormachtige ontwikkeling van social media platforms als Facebook en Instagram heeft het afgelopen decennium voor een ware vloedgolf aan beelden gezorgd die het perfecte lichaam verheerlijken. Het is de vraag in hoeverre die beelden gepaard gaan met onrealistische doelen en verwachtingen die leiden tot fanatiek supplementgebruik en mogelijk ook tot gebruik van dopingmiddelen. HAN Hogeschool en de Universiteit van Utrecht zijn bezig met een landelijk onderzoek.
Hoewel fit en gezond de sleutelwoorden zijn voor de fitnessbranche, valt niet te ontkennen dat een grote groep fitnessbeoefenaars de gang naar het fitnesscentrum maakt vanwege cosmetische motieven. Voor jongens en mannen is dat klassiek een sterker, gespierder lichaam willen opbouwen, voor vrouwen ligt het accent meer op afslanken, hoewel, recent, mede onder invloed van influencers op de social media een lichaamstype wordt nagestreefd met meer spieren en een geprononceerde bilpartij. Inmiddels doen er in Nederland zo’n drie miljoen mensen aan fitness.
Het spiegelpaleis van de social media
Catharine Evers van de Universiteit van Utrecht: ‘Social media heeft een enorm belangrijke rol ingenomen in het leven van veel mensen. Boeken en kranten spelen daarin een veel minder belangrijke rol. Mensen laten hun leven liever zien aan de hand van plaatjes, foto's en video's. Beelden waarin een spannend, uniek en jaloersmakend leven wordt uitgedragen. Facebook wordt niet voor niets 'feestboek' genoemd. Gek is dit niet, want het is fijn om naar mooie dingen te kijken. Daar krijg je een positief gevoel van en je kunt lekker wegdromen bij fijne filmpjes en mooie foto's. Onderzoek heeft dan ook aangetoond dat mensen vaker en langer kijken naar mooie mensen dan naar minder mooie mensen, en ze dichten hen allerlei positieve karkatereigenschappen toe. In die zin kan social media dus een positief effect hebben. Maar aan die ‘schone schijn’ zit ook een keerzijde. Naast een verslavend element door de continue aanwezigheid ervan, kan social media er ook voor zorgen dat mensen zichzelf ongunstig vinden afsteken tegenover al die zogenaamde ideaalplaatjes; plaatjes die perfect ogende lichamen laten zien met de meest gunstige lichaamsverhoudingen, slanke mensen, licht gebruind en gespierd. Door die ongunstige vergelijking komt het eigen lichaamsbeeld in een negatief daglicht te staan. Onderzoek toont inderdaad steeds vaker aan dat social media gepaard gaat met ontevredenheid over het eigen lichaam en kan leiden tot een verstoord lichaamsbeeld.’
Een verstoord lichaamsbeeld kan leiden tot eetstoornissen, maar ook tot het verlangen via cosmetische chirurgie tot het ‘perfecte plaatje’ te komen. Evers: ‘Dat is natuurlijk niet voor iedereen zo en onderzoek heeft bijvoorbeeld laten zien dat vooral jongvolwassenen hier erg gevoelig voor zijn; ze zijn op social media meer op het uiterlijk gericht en dat leidt eerder tot een verstoord lichaamsbeeld. Er wordt ook vaak gedacht dat social media vooral het lichaamsbeeld van vrouwen negatief beïnvloedt. Recentelijk heeft onderzoek echter laten zien dat dit niet waar is; vrouwen en mannen verschillen hierin nauwelijks. Wel is het zo dat de relatie tussen lichaamsbeeld en social media veel vaker is onderzocht bij vrouwen. En waar bij vrouwen het geïdealiseerde lichaamsbeeld veelal slank is, is dit bij mannen juist een groter en gespierder lichaam. ‘
Groepsdruk en snelle spieren
Evers:’Wanneer jonge mannen op social media omringd worden met rolmodellen die hun opgepompte spierbundels tonen, dan kan dit leiden tot ontevredenheid met het eigen lichaam, een verstoord lichaamsbeeld en de wens om het geïdealiseerde zelfbeeld te creëren. Excessief sporten om spiermassa's op te bouwen kan dan het gevolg zijn, maar dit gaat relatief langzaam. Doping daarentegen kan voor een relatief snel resultaat zorgen bij het bereiken van het ideale zelfbeeld. Op die manier lijkt het erg eenvoudig te veronderstellen dat social media dopinggebruik onder jonge mannen stimuleert. Die vraag is echter legitiem, zeker als je ziet hoeveel aanbod aan dopingmiddelen er te vinden is op internet en hoeveel ‘dopinggoeroes’ er in vlogs en blogs het gebruik ervan ronduit aanbevelen. Maar je wilt natuurlijk weten of die aanname ook klopt. Dus dan moet je dat gaan onderzoeken. Want eigenlijk weten we dit niet precies. Er is wel buitenlands onderzoek dat de houding ten opzichte van dopinggebruik in fitness een stuk positiever is geworden en er is ouder Nederlands onderzoek waaruit bleek dat 1 op de 8 fitnessbeoefenaars in principe geïnteresseerd is doping. We weten dat 'uiterlijk gedreven motivatie' en groepsdruk belangrijke rollen spelen bij jonge mannen, en ook dat er een fixatie op snel resultaat boeken bij hen leeft. Hoe en wat precies is een belangrijke vraag. Er is daarom dringend behoefte aan onderzoek die de relatie tussen social media enerzijds en doping gebruik anderzijds in kaart brengt.’
Supplementen als opstap voor dopinggebruik
Luuk Hilkens, bewegingswetenschapper en docent bij de HAN, zelf krachtsporter, over het gebruik van supplementen,‘Kijk, supplementen gebruiken hoeft niet per se slecht te zijn. We zien wel dat supplementen op een verkeerde manier worden gebruikt of onnodig worden gebruikt. Daarnaast zijn er aanwijzingen in de literatuur dat het overmatig bezig zijn met supplementen sneller kan leiden tot dopinggebruik, het zogenaamde ‘gate way-effect’. Dat dopinggebruik de gezondheid kan schaden is duidelijk en resulteert vaak ook in een sterke afhankelijkheid.
Opzet onderzoek
Hilkens: het onderzoek wil vaststellen of de activiteit op social media het supplement- en/of dopinggebruik onder mannelijke fitnessers beïnvloed. Met andere woorden, maakt actief zijn op social media dat je fanatieker aan de slag gaat met supplementen of mogelijk zelfs over gaat tot gebruik van doping.
Om dit te onderzoeken is een (online) vragenlijst ontwikkeld, die deelnemers in maximaal 5 – 10 minuten, geheel anoniem, kunnen invullen. In de vragenlijst worden vragen gesteld over fitness/ krachttraining, social media gebruik en supplement- en/of dopinggebruik. De vragen over dopinggebruik worden gesteld met een bepaalde methode die de anonimiteit van de deelnemers 100% garandeert. We hopen dat na 3 weken voldoende mensen de vragenlijst hebben ingevuld. Om dit te stimuleren maken deelnemers kans op Earbuds van JBL, een half jaar gratis whey eiwit, geldbedragen van 50 euro, advies over voedingsinname van een sportvoedingskundige én uiteraard het Eigen Kracht boek.
Meedoen!
Ben je een man (18 – 40 jaar) die aan fitness of een andere vorm van krachttraining doet? Vul dan meteen de, volledig anonieme, vragenlijst in (duurt maximaal 10 minuten). Ben je een professional werkzaam in de fitnessbranche? Dan wordt het delen van deze vragenlijst enorm gewaardeerd.
Je vindt het onderzoek hier Fitnessonderzoek HAN - UU
Een achtergrondartikel over de hernieuwde belangstelling in de media over jonge mannen en dopinggebruik vind je hier.