Functional Foods (II): verzadigende voeding voor een vol gevoel
Wist je dat sporten verzadigend werkt? Weliswaar is het verzadigingseffect van korte duur, maar toch… Het is (nog) een goede reden om in plaats van een loopje naar de koekjestrommel te kiezen voor een blokje om (al dan niet naar het fitnesscentrum). Veel meer dan in de sport, is verzadiging een item in de voedingsindustrie. Verzadiging zou daar wel eens hét nieuwe sleutelwoord kunnen worden in de strijd tegen overgewicht. Maar wat is dat, verzadiging? En wat heeft de sporter daaraan? In deze miniserie over functional foods, besteden we deze keer aandacht aan deze veelbelovende trend in de voedingsmiddelenmarkt.
‘Naar begeerte, ten volle voeden’: zo luidt de omschrijving van ‘verzadigen’ in de Dikke Van Dale. Verzadigende producten, die lekker vullen, worden de trend. Nu associëren wij een verzadigende maaltijd algauw met ‘teveel eten’ en (dus) een ‘dikke buik’. Niet echt aantrekkelijk. Maar als een fabrikant in plaats van ‘vult lekker’ op de verpakking zet dat het product de trek stilt, klinkt dat al heel anders, niet? (‘Stilt de trek’ is dan ook de meest aansprekende verkoopboodschap, aldus onderzoek van DSM uit 2007.) Wat is het belang van verzadiging in relatie tot ons gewicht?
Het belang van verzadiging
Over de oorzaken van de huidige overgewichtepidemie lopen de
meningen uiteen. Is het onze luie levensstijl, ons snackgedrag of
zijn we in de afgelopen decennia gewoon veel meer gaan eten? Hoe
het ook zit, vaststaat dat de meeste mensen tegenwoordig meer
eten dan ze nodig hebben. Blijkbaar eten we ook als we onze
onderhuidse energievoorraden al lang op ‘peil’ gebracht hebben.
Zie hier een belangrijke oorzaak van de huidige
overgewichtepidemie.
Producten die de honger temperen, zouden daarom wel eens een
belangrijke bijdrage kunnen leveren aan de oplossing van dit
probleem. Niet voor niets investeren wetenschappers en
levensmiddelenfabrikanten fors in onderzoek op dit gebied. Dat
levert veel kennis op, waar we je in deze miniserie over
functional foods graag van laten proeven. Bovendien leidt
dat tot de introductie van nieuwe producten in de schappen van je
supermarkt. Volgens de Global New Products Database van het
gerenommeerde onderzoeksbureau Mintel lanceerden
voedingsmiddelenbedrijven in het eerste kwartaal van 2008 maar
liefst 42 producten die een verzadigende werking claimden. In het
eerste kwartaal van 2005 was dat er slechts één! (Bron:
NutraIngredients.com)
Soorten verzadiging
Wetenschappers onderscheiden twee soorten verzadiging, die
overigens onderling nauw met elkaar samenhangen: ‘satiation’ en
‘satiety’. Eerstgenoemde heeft betrekking op de
stofwisselingsprocessen in je lichaam na een maaltijd. ‘Satiety’
is minder tastbaar; dat heeft te maken met het gevoel dat je hebt
na een maaltijd (of tussen twee maaltijden). Dit gevoel wordt
gereguleerd door bepaalde hormonen (zoals de hormonen ghreline en leptine)
en het eiwit peptide YY. Deze stoffen stimuleren het gedeelte in
de hersenen waar de honger en verzadiging geregeld worden (de
hypothalamus) en op die manier wordt je honger aangewakkerd dan
wel onderdrukt. Dit mechanisme schijnt vooral goed te
functioneren bij jonge mannen. Naarmate je minder energie nodig
hebt, werken die signalen minder goed. Daar hebben vooral vrouwen
en ouderen last van.
Behalve door hormonale reacties van je lichaam, wordt het hebben
van trek volgens het
Voedingscentrum ook bepaald door een aantal andere
factoren:
• het eten zelf (gewicht, volume, samenstelling);
• de omstandigheden (meer trek bij koud weer, minder trek tijdens
lichamelijke inspanning (!));
• aangeleerd gedrag (als verstandelijke afwegingen over eten de
honger- en verzadigingsgevoelens gaan domineren, denk aan
afvallers).
Slechts 50 kilocalorieën minder…
Interessant is dat de hoeveelheid energie die voedingsmiddelen
leveren, vrijwel niets te maken heeft met het verzadigende
effect. Hierin schuilt ook de kracht van al het industriële en
wetenschappelijke gesleutel aan de verzadigende werking van
voedingsmiddelen. Door slimme keuzes in ingrediënten en door
andere aanpassingen kan aan een bepaald voedingsmiddel dat
energetisch niet verschilt van een bestaand voedingsmiddel, een
groter verzadigend (al dan niet hormonaal) effect worden gegeven.
Het resultaat is zonneklaar: daar eet je minder van. En dat is
nodig om de overgewichtproblematiek aan te pakken.
Dat meent ook
Wim Saris, hoogleraar human nutrition aan de Universiteit van
Maastricht en corporate scientist bij DSM. Volgens de hoogleraar
is het verschil tussen inname en gebruik van energie zo’n 100
kcal per dag. Gewichtsproblemen kunnen worden aangepakt door
iedere dag 50 kcal minder in te nemen en 50 kcal meer te
gebruiken voor lichamelijke inspanning. In zijn ogen moet de
voedingsmiddelenindustrie zich richten op die reductie van de
energie-inname met 50 kcal. Laten wij ons dan maar bezighouden
met die extra verbranding van 50 kcal.
Over de initiatieven van de voedingsmiddelenindustrie op dit
gebied lees je meer in de volgende delen van de serie over
functional foods, dat over enkele weken verschijnt. Met de
extra verbranding van 50 kcal hoef je daarop natuurlijk niet te
wachten. Als je iedere dag een luttele tien minuten extra gaat
fitnessen of wandelen, heb je die winst alvast binnen. En daarbij
is nog niet eens rekening gehouden met het verzadigende effect
van die lichaamsbeweging. Of met het gegeven, dat 1 kg spiermassa
extra opbouwen de stofwisseling per dag 50-60 kcal hoger zet.
Wil je weten hoe lichaamsbeweging de trek stilt? Lees dan de
resultaten van dit Britse
onderzoek er eens op na. Hieruit bleek dat zowel duursport
als krachtsport, net als voeding, een verzadigend effect heeft
doordat ze de aanmaak van bepaalde ‘hongerhormonen’
beïnvloeden.