Testosteronleugens

Als je geregeld op de bodybuildingreddit- en facebookgroepen zit, krijg je al snel de indruk dat je als late dertiger onverantwoord bezig bent als je niet aan hormoontherapie doet. De studies waaruit blijkt dat testosterontherapie verschrikkelijk goed voor je is, vliegen je om de oren. Je wordt er fitter, gespierder, slanker, energieker en gezonder door. Waarom zou je dat spul niet gebruiken?

 Een voorbeeld van zo’n studie is het onderzoek dat de Amerikaanse endocrinoloog Peter Snyder eerder dit jaar publiceerde in de New England Journal of Medicine, één van sjiekste medische wetenschappelijke tijdschriften die onze planeet kent. Over de hele wereld hebben bijna alle kranten en nieuwssites over dat onderzoek geschreven, en legio boards, fora en webgroepen voor anabolengebruikers hebben die berichten met instemming overgenomen. Zie je nou wel dat anabolen niet gevaarlijk zijn, was de teneur van de reacties.

‘De seksuele prestaties van mannen van 65 jaar en ouder gaan erop vooruit bij gebruik van testosteron-gel’, schreef de Nederlandse website Nu.nl bijvoorbeeld op 19 februari 2016. ‘Ook hun gemoedstoestand en fitheid zijn bij het middel gebaat.’ En dat is ook precies wat Snyder in de samenvatting van zijn onderzoek schreef, en wat zijn mede-onderzoekers vertelden in een persbericht dat ze na publicatie van de studie de wereld in slingerden.

Een jaar aan de testosteron

Snyder en zijn collega’s bestudeerden een groep mannen, die gedurende een jaar elke dag een gel met testosteron op hun lichaam smeerden. Als je de moeite neemt om zijn onderzoek te lezen, staat je een verrassing te wachten. Wat die seksuele prestaties betreft: volgens het onderzoek verhoogde testosterontherapie het aantal keren dat de mannen seks hadden met welgeteld 1 keer per 2 weken.

De toename van de fitheid door testosteron was zo mogelijk nog bescheidener. Voordat de toediening van het hormoon begon legden de mannen, als ze zes minuten moesten lopen, 387 meter af. Na een jaar testosterontherapie kwamen daar 14 meters bij. Bij de groep die een placebo gebruikte was dat 7 meter. De effecten van de toegediende testosteron waren minuscuul, maar toch deden de media alsof ze enorm waren. En dat was precies wat AbbVie op had gehoopt.

Het zijn dit soort studies waaraan de medisch-epidemioloog Barbara Mintzes, verbonden aan de universiteit van Sydney in Australië, zich groen en geel ergert. ‘Ze zijn bedoeld om het publiek een te rooskleurig beeld te geven van medicijnen, zodat de farmaceutische bedrijven die het onderzoek hebben gesponsord er meer van kunnen verkopen’, vertelde Mintzes op 30 juni 2016 op het jaarlijkse congres van het Geneesmiddelenbulletin in Leiden. Dat congres ging over de slinkse manieren waarop farmaceutische bedrijven overdrijven, jokken en soms gewoon snoeihard liegen met wetenschappelijk onderzoek. Dat farmaceutische bedrijven graag een loopje nemen met de waarheid blijkt alleen al uit de statistieken. Die laten zien dat uit gesponsorde studies dertig keer vaker positieve resultaten komen dan uit studies die zijn betaald door onafhankelijke organisaties.

Afgebroken studie

In 2010 verscheen er bijvoorbeeld, ook in New England Journal of Medicine, een studie naar de effecten van testosteron-gels die door de Amerikaanse overheid was betaald. Die studie was voortijdig afgebroken omdat de onderzoekers hadden ontdekt dat de toediening van testosteron de kans op ‘cardiovasculaire incidenten’ zoals hartinfarcten en beroertes met een factor vijf vergrootte. Uiteraard waren artsen en wetenschappers die door de farmaceutische industrie werden betaald het oneens met de studie. De uitvoering liet te wensen over.

In de recente, door AbbVie betaalde studie bleek testosterontherapie trouwens veilig. ‘Maar dat zegt niet zoveel’, legde Barbara Mintzes uit. ‘De onderzoekers verzamelden eerst een groep van meer dan vijftigduizend mannen. Na medische screening mocht slechts anderhalf procent van hen meedoen aan het onderzoek.’ Die mannen waren uitzonderlijk gezond, en absoluut niet representatief.

Miljardenbusiness

In de VS alleen al besteden mannen jaarlijks enkele miljarden dollars per jaar aan testosteronmedicatie. En daarbij is de verkoop via het grijze en het zwarte circuit niet meegerekend. Tijdschriften, kranten, radio- en TV-stations en uiteraard websites adverteren openlijk voor klinieken die gespecialiseerd zijn in hormoonbehandelingen voor mannen en vrouwen met echte of vermeende ‘tekorten’ aan hormonen. Op webgroepen laten bodybuilders, die al wat langer klant zijn bij die klinieken, en soms ook artsen die bij de betreffende klinieken op de loonlijst staan, doorschemeren dat ‘aanvulling’ van een ‘tekort’ aan testosteron reuze handig kan zijn voor mannen die hard trainen met gewichten. Dat krachttraining op zichzelf ook al zorgt voor een verbetering van de hormoonhuishouding, daarover zwijgen de woordvoerders van de klinieken in alle toonaarden.

Dankzij de inspanningen van de farmaceutische industrie neemt wereldwijd het aantal mannen dat testosteron gebruikt fiks toe. Mintzes maakt zich zorgen over hun gezondheid. In landen als Canada, waar de overheid bijhoudt hoeveel gebruikers door testosterontherapie in de problemen komen, beginnen de meldingen van hartaanvallen, bloedproppen in longen en hartafwijkingen al binnen te druppelen. Onderzoekers vrezen dat die meldingen het spreekwoordelijke topje van de ijsberg zijn, en dat pas over tientallen jaren zal blijken hoe riskant testosterontherapie is. Voor duizenden mannen zal dat besef te laat komen.

Een kentering is voorlopig nog niet in zicht. De reclamecampagnes voor testosterontherapie winnen alleen nog maar aan effectiviteit door het bombardement van positieve berichten over testosteron in de media. Dat die berichten zijn vrijwel altijd overdreven of gewoon onjuist zijn, dringt alleen door tot een kleine en selecte groep. 

Het bestaat echt

Uiteraard zijn er mannen die echt te weinig testosteron aanmaken. Maar volgens studies – echte studies, niet de nepstudies die zijn gefabriceerd door de farmaceutische industrie – komen lage testosteronspiegels maar bij een bijzonder kleine groep mannen voor. Dan moet je denken aan 0,1 procent van de veertigers, 0,6 procent van de vijftigers en 3,2 procent van de zestigers.

In veel van die gevallen is de lage testosteronspiegel het gevolg van overgewicht. Vetweefsel zet testosteron om in het vrouwelijke geslachtshormoon estradiol. In die gevallen is de remedie eenvoudig: het overtollige lichaamsvet verliezen. En daarvoor heb je helemaal geen gels, capsules of injecties met testosteron nodig.