De onstuitbare gyno-epidemie

Sinds anabolengebruikers steeds hogere doses anabole steroïden zijn gaan gebruiken neemt het aantal meldingen van gynaecomastie toe. Dopinggoeroes hebben vanaf het begin de oplossing van het probleem gezocht in nieuwe middelen, maar die zoektocht was maar gedeeltelijk succesvol. En dus is het beste middel tegen gyno nog steeds matigheid.

Je ziet steeds vaker atleten op de bodybuildingwedstrijden met gynocomastie staan op de wedstrijden. Dat moest afgelopen zijn vonden wedstrijdofficials. Er ging een schrijven uit waarin de wedstrijdleiding de ongewenste ‘borstvorming’ in de ban deed. Tot hier en niet verder. Gyno, of voluit gynaecomastie genaamd, is al sinds 1981 een heet hangijzer in  bodybuilding. In dat jaar won Franco Columbu de Mister Olympia met een niet te missen gyno op zijn linkerborst. Columbu heeft tussen twee haakjes altijd ontkend dat zijn gyno iets te maken had met het gebruik van anabolen, maar niet iedereen geloofde dat.

Anabolengebruikers wisten al in de jaren zestig dat forse doses van sommige anabole steroïden bij mannen borsten kunnen laten groeien die je eigenlijk verwacht bij vrouwen. Op het eerste gezicht is dat raar. Anabole steroïden zijn analogen van het mannelijk geslachtshormoon testosteron, en borsten groeien in de eerste plaats door het vrouwelijke geslachtshormoon estradiol. Maar de gebruikers die zich in de materie hadden verdiept hadden al zo’n donkerbruin vermoeden hoe de vork in de steel zat. In het lichaam zet het enzym aromatase testosteron om in estradiol. Als je veel testosteron gebruikt, dan kan het zomaar gebeuren dat er genoeg estradiol in je lichaam ontstaat om gyno’s te laten groeien.

Een remedie

In hetzelfde jaar dat Columbu de Mister Olympia won, ontdekte de anabolenexpert Dan Duchaine een toen nog obscuur middel dat gynecomastie kon voorkomen. Nu ken je dat middel als tamoxifen, maar toen heette het nog ICI46,474. De Amerikaanse biochemicus Arthur Walpole had het in de jaren zestig ontdekt, maar pas in de jaren zeventig waren onderzoekers  het serieus gaan bestuderen. In de dierstudies die Duchaine onder ogen had gekregen schakelde ICI46,474 het hormoon estradiol uit. ICI46,474 zorgde ervoor dat estradiol zijn werk niet meer kon doen.

Estradiol speelt een sleutelrol in veel vormen van borstkanker, en dus vroegen oncologen zich af of het nieuwe middel mogelijk een kankermedicijn was, maar de slimme Duchaine zag nog meer mogelijkheden. En al in de jaren tachtig begonnen de eerste bodybuilders het nieuwe middel te gebruiken, jaren voordat kankerpatiënten tamoxifen – zoals ICI46,474  nu heet - voorgeschreven kregen.

De ervaringen met tamoxifen waren aanvankelijk positief. Het nieuwe middel was redelijk effectief, en had weinig bijwerkingen. Maar in de 21^ste eeuw is dat veranderd, en rapporteerden steeds meer gebruikers dat tamoxifen het ontstaan van gyno wel kon afremmen, maar niet volledig kon voorkomen.

Hoe tamoxifen werkt

Om uit te leggen hoe dat kan, moeten we je twee dingen vertellen. Als eerste moeten we uitleggen hoe tamoxifen werkt. Tamoxifen maakt zich vast aan specifieke eiwitten in de cel die eigenlijk bedoeld zijn voor estradiol. Estradiolreceptoren, heten die. Een estradiolmolecuul kan pas de groei van borstweefsel stimuleren als het zich vastmaakt aan een receptor in de borststreek, maar dat kan niet als een tamoxifenmolecuul de receptor heeft ingepikt. Maar er zijn nu eenmaal erg veel estradiolreceptoren, en het is niet goed mogelijk om met tamoxifen al die receptoren uit te schakelen. Ook als je tamoxifen gebruikt kunnen er nog genoeg estradiolmoleculen een receptor vinden om gyno te veroorzaken – als er maar genoeg estradiol in je lichaam circuleert. 

Wanneer tamoxifen niet meer werkt

Als tweede moeten we je vertellen dat in de periode dat tamoxifen zijn werking leek te verliezen anabolengebruikers steeds hogere doses zijn gaan gebruiken. In de hogere echelons van de sport gebruiken atleten enkele grammen anabole steroïden per week.

Bij zulke hoeveelheden kan er zoveel testosteron omzetten in estradiol dat tamoxifen niet meer afdoende beschermt tegen gyno. En bij zulke hoeveelheden kunnen ook allerlei anabole steroïden, die niet of nauwelijks kunnen omzetten in estradiol, toch gyno veroorzaken. Veel anabole steroïden kunnen, als hun concentratie maar hoog genoeg is, de werking van estradiol imiteren. Sommige anabolen kunnen het zelfs erg goed. Nandrolon bijvoorbeeld, en waarschijnlijk ook oxymetholon, kunnen zich prima vastmaken aan de estradiolreceptor. Trenbolon zou het ook wel eens kunnen, of anders een metaboliet ervan. Bij medische doseringen speelt de estradiolwerking van die anabolen geen rol van betekenis, maar ja… In het dopingmilieu gebruikt niemand nog medische doseringen.

Zoeken naar oplossingen

Op internetfora zoeken echte en zelfbenoemde dopingexperts nog steeds naar farmacologische oplossingen voor het gynoprobleem. Toegegeven, sommige goeroes weten waarover ze spreken. Ze hebben hun huiswerk gedaan, en hebben een indrukwekkende kennis opgebouwd. Deze mensen introduceerden bijvoorbeeld anastrozol. Anastrozol remt het enzym aromatase, en voorkomt dat testosteron wordt omgezet in estradiol. Anastrozol kan het ontstaan van gyno bij veel testosterongebruikers helpen voorkomen, maar doet niets tegen het ontstaan van gyno bij hoge doses nandrolon.

Maar tegenover de relatief kleine groep van experts staat een leger van mavericks, kwakkers en malloten, die oproepen tot kostbare en misschien wel gevaarlijk gegoochel met experimentele estradiolblokkers en progesteron- en prolactineremmers. Zij zijn ervan overtuigd dat ze in de voetsporen van Duchaine treden, en net zo’n ontdekking kunnen doen als hij. En omdat hun stem luider klinkt dan die van de schaarse deskundigen, wordt het middelengebruik in bodybuilding alleen maar extremer. Nog meer bijwerkingenbestrijders, en nog hogere doseringen, moeten het gynoprobleem oplossen.

Maar als je iets weet van de geschiedenis van het gynoprobleem in bodybuilding, dan weet je ook dat de oplossing daar niet ligt. En waar die wèl ligt. De beste manier om gyno’s te voorkomen is wat rustiger en beter doordacht  te gebruiken, en als dat nodig is maar wat minder te nemen. Het beste medicijn tegen gyno is matigheid.

Tekst: Eigen Kracht.nl