Ze bakken ze bruin: de risico’s van Melanotan II

Door Hans Wassink

Hallo,

Ik zie op internet geregeld allerlei verhalen voorbij komen over Melanotan II. Je zou er heel bruin van worden zonder te zonnen, en het zou ook werken als afslankmiddel en je zin in seks neemt ook nog eens toe. Omdat je vaker hoort en leest over zulke wondermiddelen, vraag ik me af: is dat nou allemaal waar? En is het niet gevaarlijk?

Groeten,

H.

Beste H.,

Inderdaad is er de laatste tijd veel te doen over Melanotan II, en er zijn allerlei commerciële websites die het hebben over Melanotan Magic, of soms ook letterlijk zo heten. En ja, wie wil er nu niet bruin, slank en ‘vitaal’ zijn in tijden waarin een rustige avond op de bank met een boek als het toppunt van saaiheid geldt? Helaas hangt er aan veel van die wonderverhalen een pittig prijskaartje, en dat is ook bij deze hardcore bruiner die op dit moment ‘hot’ is het geval. Vorig jaar trok het verhaal van een 39 jarige blanke man die Melanotan II via het internet had aangeschaft en gebruikt, de aandacht. Hij werd met hartkloppingen, grote pupillen, sterk zwetend, angstig, en met pijn in verschillende delen van zijn lichaam opgenomen. Nadat ze hem met kalmeringsmiddelen wat rustiger hadden gekregen, werden bloed en urine onderzocht. Daaruit bleek dat zijn lichaam bezig was in hoog tempo spiercellen af te breken en werd de diagnose ‘rhabdomyolyse’ gesteld, en die beschrijft de snelle afbraak van het dwarsgestreepte spierweefsel, het spierweefsel dus waar we ons in de sportschool het apezuur voor trainen. Het woord komt uit het Grieks en is een samenstelling van ‘rhabdo’ (dwars), ‘myo’(spier) en ‘lysis’ (afbraak). Het ziektebeeld gaat gepaard met spierpijn, braken en geestelijke verwardheid, en treed meestal op bij ernstige verwondingen, verkeersongelukken en valpartijen, soms na zeer zware lichamelijke inspanning of als bijwerking van bepaalde geneesmiddelen, drugs of bij infecties. De behandeling is meestal het intraveneus toedienen van vocht, soms ook dialyse of filtratie van het bloed, om het bloed te zuiveren en weer op de juiste dikte te brengen. Het geval van de 36-jarige man is na te lezen in het artikel Melanotan II injection resulting in systemic toxicity and rhabdomyolysis (Michael E. Nelson e.a.,Clinical Toxicology, 2012).

Kennelijk gaan mensen tegenwoordig erg ver in hun verlangen naar de ultieme gebronsde fysiek. Maar waar komt die bruiningsgekte vandaan? Kijken we terug in de geschiedenis, dan blijkt modegodin en parfumkoningin Coco Chanel daar heel veel mee te maken te hebben. Zij maakte het zonnebaden populair, al was dat aanvankelijk helemaal niet haar bedoeling.

Gaan voor goudbruin

Een sterk gebronsde huid is niet altijd voor goud versleten. Eeuwenlang werd een bruine huid gezien als onaantrekkelijk, vooral voor vrouwen. Een tint was niet ‘golden’ of een teken van blakende gezondheid, maar bruin en verweerd – bewijs dat iemand zich op het land uit de naad moest werken onder een gloeiende zon. Behalve dat mensen uit de hogere klassen niet voor een ‘peasant’ aangezien wilden worden, wilden ze er ook graag jeugdig en mooi uit blijven zien, en dat wordt moeilijker als de zon je huid laat rimpelen en verouderen. Dames uit de betere klassen beschermden bij het naar buiten gaan hun tere huid dan ook met lange mouwen, hoeden en parasollen. Ook het blanketten (wit maken) van de huid was heel gebruikelijk. Het was een teken van verfijning.

Als we de geschiedenis mogen geloven, kwam het keerpunt in 1920, toen de beroemde Franse modekoningin Coco Chanel (later ook bekend van het parfum Chanel Nr. 5) van een zeilvakantie aan de Franse Riviera terugkeerde met een behoorlijke ‘tan’. Ze zette daarmee onbedoeld onmiddellijk een trend onder het sjiek en de wannabee burgers, die lucht kregen van haar nieuwe uiterlijk. Parijs was in die dagen modebepalend voor nagenoeg de hele moderne wereld. Ook het gegeven dat de Parijzenaars gefascineerd waren geraakt door ‘de danseres uit de jungle’, Josephine Baker, die in bananenrokje hoge ogen gooide bij het publiek, heeft volgens cultuurhistorici stevig bijgedragen aan een kantelend kleurgevoel.

Naoorlogse welvaart, de eerste vakantiegangers in de jaren zestig naar de stranden in Spanje, later Griekenland, hebben die run op de gebronsde huid verder gepopulariseerd. En de nazaten van de jungledanseres heten in de 21^e eeuw, Jessica Alba, Halle Berry en de queen bee van het getinte lijf, Beyonce Knowles, die een heel sterk stempel drukken op wat heden ten dage als mooi en sexy geldt.

In de baaierd van die hele verbruiningsoperatie is er een gigantische cosmetische bruiningsindustrie ontstaan die je de keuze geeft tussen 50 tinten bruin, al naar gelang hoe bruin je het zelf wilt bakken. Smeersels in x-factoren, lotions, herstellers en vochtinbrengers, vitamines en bruiningscapsules die een mix van carotenoïden (caroteen is de oranje stof in wortelen) en antioxidanten bevatten. Rokers moeten overigens extra oppassen met hoog gedoseerde caroteencapsules, want zij lopen daardoor nog een extra risico op het ontwikkelen van kanker, zo blijkt uit Fins onderzoek. Voedingsprofessor Martijn Katan raadt overigens niet alleen rokers, maar ook niet-rokers aan liever geen hooggedoseerde bruiningspillen te slikken.

Bakken met zon

Dat bruinen onder zonnebanken of zonnekanonnen slechts is voor je huid en het risico op huidkanker ernstig kan vergroten, is zo langzamerhand wel duidelijk. De Duitse overheid heeft al een tijd geleden besloten dat jongeren onder de 18 jaar niet meer naar de zonnestudio mogen wegens de gezondheidsrisico’s van regelmatige blootstelling aan UV-straling van zonnebanken. Zo ook Schotland. Steeds meer overheden wijzen op de gevaren van fanatiek bruinen. In Nederland geldt eveneens dat zonnestudio jongeren onder de 18 jaar geen gebruik mogen laten maken van de zonnebank. Volgens een onderzoek van VARA’s programma KASSA eind 2012 gedaan, worden de regels in de zonnestudio echter niet erg nauwgezet nageleefd en zou een kwart de regels overtreden door jongeren onder de achttien toe te laten.

Het zal nog wel even duren voordat het ideaal van de goudbruine tint zijn glans verloren heeft, maar als het aan de roomblanke Hollywoodster Nicole Kidman ligt, dan is het snel gedaan met al dat gebruin. Zij vermijdt het zonlicht zoveel mogelijk en raadt mensen openlijk aan hetzelfde te doen, vooral degenen met een gevoelig huidtype. Zonnestudio’s zouden volgens haar verboden moeten worden. Een enkel lichtpuntje in het hele bruiningsgeweld?

Melanotan I en II

De wonderverhalen over Melanotan II zijn behoorlijk wijdverspreid op internet. Tik ‘melanotan’ in je zoekscherm en er vragen direct allerlei ‘aanbieders’ van het product dringend om je aandacht. We noteerden onder andere buymelanotan.org, usmelanotan.com, liquidsun-europe.com, melanotanmagic.com, peptidelabs.com en magicskinsolutions.com. Vaak staat er bij ‘for research purposes only’, want de Amerikaanse FDA en veel Europese overheden raden gebruik van dit ‘wondermiddel’ categorisch af omdat het inderdaad het ‘onderzoeksstadium’ nog niet voorbij is. Dat er partijen zijn die het product toch aanbieden hoeft op zich niet verbazen, aangezien al deze verkopers inspelen op het verlangen naar een bruine huid én de angst voor huidkanker.

Melanotan I is eind jaren negentig van de vorige eeuw ontwikkeld aan de University of Arizona en is de synthetische versie van een natuurlijk hormoon met een lange naam: alpha-melanocyte stimulating hormone (a-MSH), in het Nederlands alfa-melanocyt-stimulerend hormoon. Het hormoon stimuleert het bruiner worden van de huid (melanogenese). Melanocyten zijn cellen die in de opperhuid gelegen zijn en de pigmentstof melanine maken, en zoals bekend biedt die stof bescherming tegen ultraviolette straling van het zonlicht (met name tegen de schadelijkste vorm, UV-B).

Het achterliggende idee van de onderzoekers was om een bruiningsmiddel te ontwikkelen zonder blootstelling aan UV-straling vooraf om de huid weerbaarder te maken tegen de straling. Het natuurlijke a-MSH had echter een te korte halfwaardetijd (helft van de tijd waarin een stof wordt afgebroken) om van nut te kunnen zijn, en dus ontwikkelden ze synthetische varianten die langer werkzaam waren.

Nadat ze honderden moleculen hadden gemaakt en getest, was er een nieuw peptidehormoon ontwikkeld dat ze de naam ‘Melanotan’ gaven, later Melanotan I genaamd. De niet-generieke of ‘merkloze’ naam voor de stof is Afamelanotide. Melanotan II is de potentere versie van Melanotan I. De wetenschappers verhandelden hun patent aan een aantal biotechnologische bedrijven die het verder willen ontwikkelen voor medische doeleinden, zoals bijvoorbeeld Clinuvel Pharmaceutics Ltd, een Australisch farmaceutisch bedrijf. Hun medicijn SCENESSE^® wordt gebruikt voor klinisch onderzoek/behandeling bij mensen met lichtgerelateerde huidaandoeningen als vitiligo, een pigmentafwijking door verstoring van de melanineproductie. Er ontstaan dan kleurverschillen van de huid die door veel mensen als ontsierend worden ervaren. Het middel wordt gebruikt via onderhuidse injecties.

Bij de ontwikkeling van Melatonan II bleek dat deze variant een mogelijk bredere toepassing kent, aangezien het middel ook het vermogen heeft om erecties op te wekken. Een Amerikaanse farmaceut, Palatin Technologies, Inc., heeft MT II iets versleuteld en wil van deze versie (PT-141, inmiddels beter bekend als bremelatonide) een seksueel stimulerend middel maken dat zowel voor mannen als vrouwen geschikt is. De proefonderzoeken bij mensen moesten worden gestaakt, vanwege de bloeddrukverhogende effecten van het medicijn.

Melanotan II en bremelatonide stimuleren tevens bepaalde receptoren die mogelijk kunnen bijdragen tot een licht verhoogde vetafbraak en vetverbranding. Iets dat ‘aanbieders’ op internet ook geregeld onder de aandacht brengen in de wervende teksten op hun websites.

Risico’s

Melanotanproducten zijn op dit moment niet goedgekeurd voor gebruik bij het algemene publiek en moeten nog verder worden onderzocht. De Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA) en overheden van verschillende Europese landen hebben hun zorg uitgesproken over de verkoop en het gebruik van Melanotanproducten. Medische onderzoekers en Clinuvel Pharmaceuticals hebben laten weten dat de aanschaf via internet van deze producten gevaarlijk is voor de volksgezondheid. Naast dat er ‘neppers’ (vervalste medicijnen) worden aangeboden, bevinden de originele medicijnen zich nog grotendeels in het proefstadium. Klachten als sterk zweten, hartkloppingen, verwardheid, maar ook te sterke verkleuringen van de huid, onevenredige verspreiding van pigmenttoenames, maar ook veranderingen van moedervlekken zijn genoteerd. Ian Olver, directeur van de Cancer Council Australia, waarschuwt dat het middel het risico op huidkanker door verandering van reeds aanwezige moedervlekken kan verhogen. Kortom, het zijn geen middelen waar je zomaar op eigen houtje mee aan de slag moet gaan. En misschien moeten we naar een nieuw kleurbesef, eentje waarin we het veel minder bruin bakken.