Anabool + Androgeen = Acne ?

Door Bart Coumans en Rens van Kleij

Beste NeCeDo,

Ik heb een vraag over acne en anabolengebruik. In het verleden heb ik wel eens een enkele keer een kuur gebruikt maar nooit last gehad van veel puisten. Nu ben ik sinds kort weer met een kuur gestart, maar deze keer heb ik ontzettend last van acne. Het is zo erg dat ik niet eens kan gaan werken en me ziek heb gemeld. Ik durf nauwelijks de deur uit te gaan. Hebben jullie er een verklaring voor? Wat moet ik doen? Ik zit er erg mee, want ik zie er zo niet uit. Ik gebruikte trouwens Dianabol.

Ik stik van de puisten. Komt dat door de anabolen die ik gebruik? Ik heb gekuurd met drostanolon.

Beste J. en W.,

Acne ook wel puisten genoemd is één van de bekende en opvallendste bijverschijnselen van anabolengebruik. Hoewel acne natuurlijk geen levensbedreigende bijwerking is het niet iets waar je als trotse bodybuilder op zit te wachten. Je huid is per slot van rekening je visitekaartje. Bij de Doping Infolijn van het NeCeDo komen geregeld vragen binnen over acne. Ernstige acne zoals bij jullie krijgen we niet vaak gesteld. Cijfers van een collega-organisatie in Zweden laat zien dat acne in de top 3 staat van de meest voorkomende bijwerkingen waarover sporters vragen over stellen. Genoeg redenen voor een ‘skin deep’ onderzoek.

Huid en talgklieren

Je huid is feitelijk het grootste orgaan dat je hebt en heeft verschillende functies. De huid: geeft bescherming tegen de boze buitenwereld (denk bijv. aan eelt); zorgt voor uitscheiding (bijv. via zweten); biedt warmteregulatie (denk aan de isolerende vetlaagjes); zorgt voor aanmaak van vitamine D (onder invloed van UV-stralen) en heeft een belangrijke gevoelsfunctie (druk, tast, pijn en veranderingen van temperatuur worden door de huis geregistreerd).
In de huid zitten talrijke talgklieren. Dit zijn trosvormige klieren die een vettige substantie produceren: talg (ook wel huidsmeer of sebum genaamd). Talgklieren zitten in haarzakjes, de instulpingen van de huid waaruit de haren groeien, én talgklieren zitten in poriën. De talg wordt uitgescheiden en verspreidt zich over de huid. Hierdoor worden huid en haren vettig en daardoor soepel gehouden. Ook geeft het zo bescherming tegen uitdroging en het binnendringen van micro-organismen. Talgklieren komen op het gehele lichaam voor behalve op de handpalmen en voetzolen. De plekken waar veel talgklieren zitten zijn: je gezicht, nek, borst, bovenrug en bovenarmen.

Wat is acne?

Acne is een ontsteking van de talgklieren. Hierdoor kunnen meeëters (medische term: comedonen), rode bulten (papels) en puisten (pustels) ontstaan. Acne komt vooral voor op plekken waar veel talgklieren zitten (zoals gezegd: gezicht, nek, borst, bovenrug en bovenarmen). Acne is een huidaandoening die vrijwel iedereen wel kent uit zijn of haar eigen puberteit. Vrijwel niemand komt de puberteit door zonder een pukkeltje. Niet voor niks is de officiële medische naam acne vulgaris (gewone acne) wat inhoudt dat het een veel voorkomende vorm van acne is.

Oorzaken en gevolgen van acne

Meestal wordt acne veroorzaakt door hormonale veranderingen. In de puberteit vindt heel duidelijk plaats. Daarom komt acne vooral voor tussen het 14de en 25ste jaar. Door die hormonale veranderingen worden de talgklieren aangezet tot een hogere productie van talg. Bovendien wordt de talg dikker van samenstelling. Wanneer de klieren verstopt raken met talg krijg je een meeëter. Als er in de meeëters bacteriën terecht komen gaan ze ontsteken. Er komt dan pus in en er ontstaat een puistje. Op de plek van de puist wordt de huid uitgerekt tot hij barst. Hierdoor krijg je kleine wondjes. Bij ernstige en langdurige acne kunnen de wondjes tot littekens leiden.
Naast hormonale veranderingen bestaan er nog andere oorzaken. Ook erfelijkheid speelt een rol. Sommige mensen zijn gevoeliger voor het ontwikkelen van acne dan anderen. Vaak wordt gedacht dat voeding een rol speelt bij het ontstaan van acne, zoals het eten van zuivelproducten, chocolade en vettige voedingsproducten. Dit is echter nooit bewezen. Hoewel van voeding dus niet echt bewezen is dat het een rol speelt bij het ontstaan van acne lees je steeds vaker verhalen over de invloed van suiker op acne. De oorzaak van deze suikerpuisten zou zijn dat suiker leidt tot verhoogde insulinespiegels meer IGF-1 wat weer leidt tot meer testosteron en dus meer talg. Terwijl acne bij onze pubers in grote getale voorkomen is acne bij diverse natuurvolken een vrijwel onbekend fenomeen. De mogelijk oorzaak is het ontbreken van geraffineerde (snelle) suikers, hoewel mogelijk erfelijke factoren niet uit te sluiten zijn. Ook om andere redenen lijkt het niet onverstandig producten met een lage glycemische index te gebruiken.

Komt acne vaak voor bij gebruikers?

Er is weinig en zeker geen systematisch onderzoek gedaan naar hoe vaak acne voorkomt bij anabolen gebruikende sporters. In het Nederlandse bodybuildingonderzoek van de Boer en medewerkers uit 1996 bleek dat acne meer bij gebruikende vrouwen (50%) voorkwam dan bij mannen (28%). In een aantal buitenlandse studies werden voor mannen percentages gevonden tussen de 43 en 54%. De percentages zijn moeilijk te vergelijken want het zijn verschillende onderzoeken met andere onderzoeksmethoden. Bovendien zijn de gebruikte middelen tussen de studies niet vergeleken. Duidelijk is wel dat het redelijk veel vaak voorkomt.

Link acne en anabolen

Net zoals acne in de puberteit het gevolg is van hormonale veranderingen zo gebeurt dat ook bij het gebruiken van anabolica. Acne is afhankelijk van de mate van mannelijke geslachtshormonen. Eind jaren 40 van de vorige eeuw was al gebleken dat gecastreerde mannen geen acne ontwikkelden. Als deze testikelloze eunuchs testosteron kregen toegediend dan kon er wel weer acne optreden. Hoe werkt dat nu? Onder invloed van anabolen worden talgklieren groter en gaan ze meer en een dikkere talg afscheiden. Zelf zwakke androgenen kunnen tot een aardige toename van de talgproductie leiden. Het risico op verstopping en ontstekingen neemt daardoor fors toe.

Voorkeuren

Het patroon van waar de meeste puisten zich voordoen komt overeen met de voorkeursplekken van gewone acne. Het zijn vooral die plekken waar de meeste talgklieren zitten, zoals op de (boven)rug, schouders, borst, bovenarmen en gezicht. Het lijkt erop dat mannen acne vaker op de rug, de schouders of de borst krijgen, terwijl bij vrouwen hoofdzakelijk het gezicht in aanmerking komt.
Verder lijkt het erop dat mannen die in de puberteit al veel last hadden van puisten meer last van acne krijgen als ze gaan gebruiken. Dit hoeft echter niet. Er is een aantal gevallen van ernstige acne beschreven bij gebruikers die nog nooit echt last hebben gehad van puisten.
Vanwege het ontbreken van degelijk onderzoek is het lastig aan te geven welke anabolen meer kans op acne geven. Meer acne lijkt voor te komen bij de diverse testosteronvarianten en bij de 5-alfa DHT-anabolen. Maar ook nandrolon decanoaat (deca) kan je flinke puisten geven.

Acne fulminans

We hebben de medische literatuur voor je doorgelopen en daar vonden we enkele gevallen van plots optredende en ernstige acne bij bodybuilders die aan de bollen zaten. Deze zeldzame vorm van acne wordt acne fulminans genoemd. Acne fulminans is is een zeer heftige vorm van acne die heel plotseling begint. Je kunt je er behoorlijk ziek door voelen. Algehele malaise, gewichtsverlies, gewrichts- en spierpijnen kunnen voorkomen. De exacte oorzaak van acne fulminans is onbekend.
In een Duitse studie werd een mannelijke bodybuilder van 23 jaar beschreven met acne fulminans. Zijn borst, rug en een beetje z’n gezicht zaten onder de puisten. De man had testosteron gebruikt en klaagde over diverse ontstekingen en lichte koorts. Na het staken van kuur en zware anti-acne medicijnen verdwenen de klachten en de acne. Hij hield er wel littekens aan over. Bij een 21-jarige man die 4 weken aan een kuur zat raakte z´n puisten dusdanig geïnfecteerd dat hij een immunologische reactie onderging en ziekenhuisopname noodzakelijk was.
Opvallend is dat in een tweetal studies ernstige vormen van acne samen bleken te vallen met vitamine B12-suppletie. Bekend is wel dat vitamine B12 acne kan geven.

Wat is er aan te doen?

Aan de behandeling van acne kun je zelf wat doen. Bij langdurige en matige tot ernstige acne is het zeer aan te bevelen naar je huisarts te gaan. Licht je huisarts dan wel in als je anabolen gebruikt, want dat is relevante informatie. Dat zal je verderop wel duidelijk worden.
Bij elke vorm van acne is het van belang de huid goed – maar voorzichtig – te reinigen met een milde zeep en schoon water. Na het wassen de huid niet droogwrijven, maar voorzichtig droogdeppen om beschadiging van de puistjes te voorkomen. Daarnaast helpt voldoende maar niet te langdurig zonlicht op je huid. Het maakt de talg dunner en het werkt bacterieremmend. Je huid flink laten bruinen is niet zo´n goed idee, want dat verhard de huid en leidt weer sneller tot het dichtslibben van de poriën. Kortom, overdaad schaadt.
Bij lichte acne kunnen middelen gebruikt worden die afsluiting van de poriën tegengaan, zoals lotions en crèmes. Sommige van deze middelen zijn zonder recept bij apotheek en drogist te koop, zoals benzoylperoxide. Op vitamine A gebaseerde middelen kunnen ook ingezet worden, maar die zijn alleen op recept verkrijgbaar.
Bij matig ernstige acne worden vaak antibiotica voorgeschreven om de bacteriologische ontstekingen tegen te gaan. Soms betreft het lokale antibiotica, maar ook worden orale antibiotica gebruikt.
Bij ernstige acne wordt ook isotretinoïne (Roaccutane^®) voorgeschreven. Dit is een stof is verwant is met vitamine A en heeft een genezend effect. De structuur van de talgkliertjes wordt namelijk veranderd , zodat de talgproductie drastisch afneemt. Bovendien heeft het een ontstoppend effect op de poriën. Indirect heeft een een antibacterieel effect en worden ontstekingen onderdrukt. Er bestaat een link tussen behandeling en depressie. Besef wel dat bepaalde stevige anti-acne middelen (het antibioticum tertracycline én isotretinoïne) ook een zware belasting vormen voor de lever. Het probleem is dat een aantal medicijnen die tegen acne worden voorgeschreven overuren betekenen voor de lever. De lever heeft het meestal al stinkend druk met het afbreken van anabolen. Antibiotica en anti-acne middelen moeten ook afgebroken worden. Indien dat in onvoldoende mate plaatsvindt leidt dit tot stapeling van die medicijnen en kunnen klachten ontstaan. Van de regen in de drup heet dat. Daarnaast zijn er aanwijzingen dat Roaccutane^® depressieve klachten in de hand werkt.

Samengevat

Acne is veel voorkomende en ongewenste bijwerking. Vergeleken met andere mogelijk bijwerkingen valt het medisch in het niet. Vanuit esthetisch oogpunt is het een doorn in het oog en niet waar je op zit te wachten. Het is niet altijd te voorspellen of en in welke mate je met puisten te maken krijgt. Vooral de meer androgene middelen vergroten de kans. De ernstige vorm van acne (acne fulminans) lijkt bij gebruikers niet zo vaak voor te komen hoewel vervelende gezondheidsklachten en soms ziekenhuisbezoek zich voordoen. Net als voor andere bijwerkingen geldt ook dat het erger wordt als meer middelen, vaker en langer gebruikt worden. Anabool + Androgeen = (meestal) Acne. Een troost is wellicht dat anabolenpuisten enige tijd na het staken van de kuur weer zullen verdwijnen.