EN  |  FR

Testosteron: smeer je sterk met Androgel®?

Door Hans Wassink en Bart Coumans


Beste Dopingautoriteit,

Ik ben 35 jaar en de laatste tijd voel ik me moe, ik kom sneller aan en heb ook weinig zin in seks. Het afgelopen half jaar heb ik maar een paar keer getraind. Ik vroeg me af of het niet aan mijn testosteronspiegel kan liggen. Ik heb het een en ander gelezen over andropauze, over dat mannen al na hun twintigste minder testosteron beginnen te produceren. Nu kun je bij dokteronline.com Androgel®, een smeersel met testosteron, bestellen. Werkt dat een beetje en is het schadelijk? Ik wil het eigenlijk wel gaan gebruiken.

Groeten, H.

Beste H.,

Vermoeidheid, zwaarder worden, geen zin hebben om te trainen en weinig zin in seks, het zijn uiteraard hele vervelende maar ook heel vage klachten. Bij dokteronline.com kun je inderdaad een testosterongel bestellen, maar een website met het bordje ‘dokter’,  waar je op basis van wat vage klachten zomaar medicijnen krijgt toegestuurd, dat zijn toch dubieuze praktijken. Voor een goede diagnose moet een arts namelijk je medische geschiedenis grondig kennen, en het zal duidelijk zijn dat dit bij genoemde website in de verste verten niet gebeurt. Een klacht als aanhoudende vermoeidheid bijvoorbeeld is alleen al belangrijk genoeg om je huisarts te raadplegen. Oververmoeidheid kan ontstaan door te lang en te hard werken, persoonlijke gevoeligheid, depressiviteit, een vitaminetekort of een onderliggende lichamelijke afwijking. Misschien heb je wel bloedarmoede of de ziekte van Pfeiffer, en dan kun je wel gaan smeren met testosteron, maar dat helpt niet. Ondertussen gebeurt er niets aan de oorzaak van je oververmoeidheid. De moraal van het verhaal is, juist bij een cluster van vage klachten is het belangrijk dat de huisarts je ziet en kan onderzoeken.

Andropauze

De term ‘andropauze’ valt nogal eens in populaire artikelen en boeken waarin de houdbaarheidsdatum van de man al vanaf heel jong op de helling wordt gezet. De boodschap is dan meestal: biologisch ben je al vanaf je 30e en zeker vanaf je 40e rijp voor de schroothoop. Spiermassa verdwijnt als sneeuw voor de zon en je buik hangt voor je het beseft halverwege de grond. Het zou het equivalent zijn van de ‘menopauze’, ingrijpende hormonale veranderingen bij de vrouw, die het einde betekenen van haar menstruatie, ovulatie en voortplantingsvermogen. 

Bij mannen is er echter geen sprake van zo’n abrupte verandering. Hoewel de kwaliteit van het zaad langzaam achteruit gaat, kan de man zich tot op hoge leeftijd voortplanten en ook de productie van testosteron zakt niet ineens weg. Het ‘vrije testosteron’ daalt weliswaar na het 40e levensjaar met gemiddeld 1 procent, maar in de leeftijdsklasse van mannen tussen de 60 en 80 jaar zit pas 20 procent aan de lage kant. Mannen die gezond eten en blijven sporten kunnen dit geleidelijke proces in hoge mate tegenhouden en vitaal blijven. Kortom, er is helemaal geen andropauze en aan het langzaam maar zeker verminderen van de testosteronproductie kan een halt worden toegeroepen door goede voeding en krachttraining. Krachttrainingswetenschappers als Kraemer en Hakkinen hebben dat in tal van onderzoeken aangetoond, zie bijvoorbeeld  Kraemer WJ, Hakkinen K, Newton RU, et al. Effects of heavy-resistance training on hormonal response patterns in younger vs. older men. J App Physiol. 1999 Sep;87(3): 982-92.   

De hormoonfactor

Dat hormonen een belangrijke factor spelen bij je lichamelijk en geestelijk welbevinden is duidelijk, voor vrouwen misschien nog wel meer dan voor mannen. Want, de hormonale ongemakken die ‘menstruatie’ en ‘overgang’ heten slaan het mannelijk geslacht over. Alle ‘hormonale ongemakken’ die Androgel® belooft weg te werken, zoals afname van lichamelijke energie, afname spiermassa, toename lichaamsvet en verminderd libido (behoefte aan seks) treffen mannen normaal gesproken slechts op termijn (heel geleidelijk aan met het ouder worden) en zijn met een beetje inzet betrekkelijk makkelijk tegen te gaan. 

Het begint al met zorgen dat je vetpercentage niet sterk oploopt. Uit allerlei onderzoek blijkt namelijk dat lichaamsvetpercentage en testosteronproductie met elkaar in verband staan. Meer vet verhoogt de productie van het enzym aromatase dat testosteron omzet in het ‘vrouwelijk’ hormoon estradiol. Hoe hoger dus het lichaamsvetpercentage, hoe beroerder het met de testosteronspiegel is gesteld. Omgekeerd betekent een gezond lichaamsgewicht een hogere testosteronaanmaak, en daar profiteren je spieren, je energieniveau en je libido van. Kortom, het verhaal van een goede haan die niet (al te) vet is.
Je lichaamsvetpercentage verlagen doe je natuurlijk door gezonder te eten en meer te bewegen/trainen. Flink wat vezels uit groenten, bijvoorbeeld, stabiliseren de bloedsuikerspiegel en geven een vol gevoel, twee prima manieren om je gewicht niet uit de hand te laten lopen. Ook een (magere) eiwitrijke voeding helpt daarbij. Eiwit laat de stofwisseling niet alleen harder werken doordat het moeilijker te verteren is (thermogenese) maar dempt tevens het hongergevoel. Anderhalf tot twee gram eiwit per kg lichaamsgewicht per dag is aanbevolen voor mensen die op dieet gaan en/of intensief sporten.

Overigens wordt niet alles in laatste instantie door je hormonen bepaald. Of je dikker wordt ligt minder aan je hormonen dan aan je energie-inname. Of je ‘seksleven’ bevredigend is, ligt minder aan een ‘optimale testosteronspiegel’, dan aan je vermogen je in de ander in te leven. Toch wordt dat aspect door de farmaceutische industrie onderbelicht gelaten, in het voordeel van de pillen die ze produceren. Een goed voorbeeld is bijvoorbeeld Viagra®. Dit geneesmiddel voor mannen met ernstige erectieproblemen wordt neergezet als een medicijn waar alle mannen hun voordeel mee kunnen doen. In de documentaire ‘De Viagraman’, van Michael Schaap (VPRO, 2009) wordt heel treffend in beeld gebracht hoe Viagra® in 10 jaar tijd een naamsbekendheid kreeg die even groot was als die van Coca-Cola. Deze documentaire is op internet via uitzendinggemist.nl nog te bekijken.

Androgel®: smeren en isoleren

Wanneer moet een man met testosteron behandeld worden? Alleen wanneer daar echt een medische noodzaak voor is, dus wanneer een man zelf onvoldoende of in het geheel geen testosteron aanmaakt en daar met behulp van voeding en training geen verandering in is aan te brengen. Het gebruik van Androgel® door gezonde mannen, met een normale testosteronproductie zet weinig zoden aan de dijk. Zie verder ook het artikel ‘De mythe van het kleine kuurtje’ (Sport & Fitness 151, mei/juni 2009).

Bij het gebruik van Androgel®, een zogeheten ‘transdermaal testosteronpreparaat’ dat in 2004 op de markt is gekomen, moet je bovenarmen of buik dagelijks insmeren met een testosterongel. Na het aanbrengen van het smeersel op de huid wordt het testosteron in het onderhuidse vetweefsel opgeslagen, waarna het testosteron geleidelijk via de bloedbaan wordt afgegeven.

Hoewel de gel vrij snel opdroogt (10 minuten, waarna je je kan aankleden), bestaat echter de kans dat andere personen, bijvoorbeeld de partner en kinderen, in contact komen met het preparaat waardoor er ongewenste effecten kunnen optreden. Zelfs 12 uur na het opbrengen van dit smeersel kan door intensief contact de testosteronspiegel in het bloed van de ander stijgen.

Er moeten dus een aantal voorzorgsmaatregelen getroffen worden:

  • Na het aanbrengen van de gel moeten de handen gewassen worden met water en zeep.
  • Huidcontact met anderen, voor zover het de ingesmeerde oppervlakten betreft, moet worden vermeden.
  • Aankleden mag pas wanneer de gel voldoende is opgedroogd.
  • Douchen en zwemmen moet tot enkele uren na aanbrengen van de gel worden vermeden.


Dat deze voorzorgsmaatregelen niet uit de lucht gegrepen zijn, blijkt wel uit feit dat het Belgisch Centrum voor Geneesmiddelenbewaking kort na de introductie van de testosterongel drie meldingen van virilisatie (vermannelijking) bij jonge kinderen ontving. De kinderen, tussen anderhalf en tweeënhalf jaar oud, bleken een verhoogde concentratie van het mannelijk geslachtshormoon testosteron in het bloed te hebben en vertoonden onder meer schaamhaargroei. Nadat het contact met de testosterongel werd gestopt, werd de hormoonspiegel van de kinderen weer normaal. Het risico bestaat echter dat zij later een versnelde of afwijkende groei van de geslachtsorganen ondervinden. Kortom, ook al mocht er een medische noodzaak zijn om Androgel® te gebruiken, dan heeft dit gebruik wanneer je aan alle veiligheidsvoorschriften wilt voldoen, nogal wat voeten in de aarde. De spontaniteit van het sociale contact kan een behoorlijke deuk oplopen.

Dokteronline

De Belgische dienst geneesmiddelenbewaking benadrukte in reactie op de virilisatieverschijnselen van de betreffende kinderen, dat er grote risico’s zitten aan de aankoop van geneesmiddelen via het internet. Ze bieden namelijk geen garantie op het vlak van kwaliteit, werkzaamheid en veiligheid, in tegenstelling tot reguliere medicijnen die op recept bij de apotheek kunnen worden gehaald en die onder toezicht van een (huis) arts gebruikt worden.

In Nederland zijn er onder andere door de Socialistische Partij (SP) kamervragen gesteld over de website dokteronline.com waar receptgeneesmiddelen als antibiotica voor seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA's), maagzuurremmers, migrainemiddelen, potentiemiddelen, injectiepreparaten kunnen worden gekocht zonder tussenkomst van de huisarts, behandelend specialist of eigen apotheek. De inspectie lijkt er weinig aan te kunnen doen, omdat het bedrijf buiten Nederland is gevestigd. Op welke wijze kan er tegen opgetreden kan worden is nog in beraad. Hoe het ook zij, een anonieme dokter met een even vage website waar het ‘U betaalt en wij sturen op’ het leidende principe is, is geen arts waar je familie en vrienden bij in behandeling zou willen zien.

Sport & Fitness 156, maart/april, 2010