Experimentele medicijnen in voedingssupplementen

Een jaar geleden deden chemici in de Ierse hoofdstad Dublin een ontdekking waar hun haren recht van overeind gingen staan. In een supplement voor bodybuilders zat een krachtig experimenteel medicijn die op dezelfde manier werkte als het vrouwelijke geslachtshormoon estradiol. Een incident? Nou nee. De ontdekking was het topje van de spreekwoordelijke ijsberg.

De Ierse chemici die de verontrustende ontdekking deden, analyseerden voor de Ierse overheid ongeveer tien dozijn bodybuildingsupplementen, die afkomstig waren uit sportzaken en webwinkels. De Ieren wilden weten of er hormonen in de poeders, pillen en capsules waren verstopt, en hadden beet toen ze de supplementen testten op oestrogene stoffen. Bij één supplement sloegen de meters uit. Er zaten 130 keer meer oestrogene stoffen dan de internationale richtlijnen toestaan. ‘Genoeg om de hormoonhuishouding van kinderen en tieners te verstoren’, schreven de onderzoekers in het vakblad Food Chemistry (september 2014), waarin ze hun bevindingen publiceerden. 

In het supplement zat een stof die volgens de makers van het supplement ‘van nature voorkomt in soja’. Methoxivone, heette de verbinding. Of, als je het heel precies wilt weten, 5-methyl-7-methoxy-isoflavone. ‘Ongelofelijk dat een natuurlijke stof zoveel effect kan hebben’, vonden de Ieren.

‘Natuurlijk’

De Ieren sloegen de spijker op de kop. Het is inderdaad ongelofelijk dat een natuurlijke stof zoveel effect kan hebben. Methoxivone is geen natuurlijke stof, en zit ook niet in soja, maar wordt geproduceerd door de farmaceutische industrie. In de tweede helft van de twintigste eeuw hebben Hongaarse farmacologen methoxivone uitgevonden, toen ze op zoek waren naar nieuwe medicijnen tegen botontkalking en spierverlies bij ondervoede of verzwakte mensen. De Hongaren hebben methoxivone uitgetest op muizen, ratten, kippen en mensen, maar hielden dat onderzoek geheim. Alleen in de patenten, waarmee de Hongaren wilden voorkomen dat andere fabrikanten methoxivone  gingen produceren, kun je er iets over lezen. En volgens die patenten stimuleert methoxivone de spiergroei zonder ook maar één bijwerking.

Of dat ook echt allemaal waar is, weten we niet. Een beetje jokken in patenten is de normaalste zaak van de wereld. Inmiddels zijn die patenten niet meer geldig. Supplementenmakers hebben methoxivone herontdekt, en zijn de stof in hun bodybuildingsupplementen gaan gebruiken. Dat methoxivone een experimenteel medicijn is, lappen ze aan hun laars.

Mocht je toevallig een supplement met methoxivone gebruiken, geen paniek. De kans dat je borsten ontwikkelt is praktisch nul. De Ieren hielden met hun tests geen rekening met de enzymen die in het menselijk lichaam methoxivone omzetten in andere stoffen. Die omvorming gaat volgens de Hongaarse patenten zo snel dat het met die hormonale bijwerkingen wel los zal lopen. Maar desondanks is methoxivone geen stof die in supplementen thuishoort. In supplementen horen natuurlijke stoffen te zitten, in concentraties die je niet of moeilijk via je voeding binnenkrijgt.

Eerst onderzoek doen

Begrijp me goed, met de meeste sportsupplementen is niets mis. Ze bevatten nuttige eiwitten, aminozuren, vitamines, mineralen of vetzuren, die spierherstel bevorderen of vetverlies een beetje kunnen versnellen. Maar er circuleren ook producten met stoffen die je misschien liever niet in je lichaam hebt. Eigenlijk zou je, voordat je een sportsupplement gebruikt, je eerst goed in de samenstelling moeten verdiepen.

Je zult zien dat, als je de moeite neemt om de samenstelling van een dozijn producten uit te googelen, je er in eentje niet of nauwelijks geteste experimentele medicijnen vindt. En dan heb ik het niet over designersupplementen met obscure anabole steroïden of amfetamines in gespecialiseerde webwinkels, maar over supplementen die zijn bedoeld voor de grote fitnessende massa.

Dan ontdek je ineens – ik noem maar wat - dat er in een preworkoutsupplement 2(S)-amino-6-boronohexanoic acid of ABH zit. ABH is een synthetische verbinding die bloedvaten wijder maakt. Tenminste, de bloedvaten van muizen, ratten en cavia’s. Of ABH ook werkt bij mensen is nooit onderzocht. Of de stof veilig is? Ook dat is onbekend.

Ander voorbeeld. In supplementen die de testosteronspiegel moeten verhogen vind je soms alpha-naphthoflavone. Een natuurlijke stof, beweren supplementenmakers. ‘Van nature aanwezig in passiebloemen’, kun je lezen op het label van die producten. In werkelijkheid is alpha-naphthoflavone een synthetische verbinding, die in laboratoriumdieren de omzetting van testosteron afremt. Of de stof dat ook doet in mensen is nooit onderzocht. Of alpha-naphthoflavone veilig is weten we ook niet. Een bijwerking die wel eens zou kunnen optreden is vetzucht. In reageerbuiststudies laat alpha-naphtthflavone vetcellen groeien.

Ongelukken met alpha-naphthoflavone, ABH of methoxivone zijn tot voor zover we weten nog niet gebeurd. Dat komt misschien omdat die stoffen veilig zijn. Of misschien omdat hun schadelijke werking pas na langere tijd aan het licht komt. Maar hoe dan ook, deze stoffen horen eigenlijk niet in supplementen.

Uit laboratoria die supplementen testen komen berichten dat er nog veel experimentele en niet-geteste synthetische verbindingen in supplementen zitten.  ‘We zien geregeld stoffen opduiken in sportsupplementen waarvan we zeker weten dat ze niet natuurlijk zijn’, vertelt een analist van een Nederlands laboratorium die anoniem wil blijven. ‘Als we gaan uitzoeken wat voor stoffen het zijn, dan blijken het vaak verbindingen te zijn waarover nauwelijks iets bekend is. Joost mag weten wat voor effect ze hebben.’ 

Mag dat zomaar?

Strikt genomen mogen supplementen met deze stoffen niet in Europa worden verkocht, maar in de praktijk is het heel moeilijk die wetten en regels strikt na te leven. De inspectiediensten hebben niet genoeg mensen in dienst om de supplementenindustrie grondig te controleren. Soms kan het dan echt fout gaan en belanden mensen in het ziekenhuis of komen te overlijden. In zulke gevallen wordt het supplement zo snel mogelijk uit de handel gehaald. Dat is tot dusverre eigenlijk alleen gebeurd met  supplementen die amfetamineachtige stoffen bevatten, zoals Dexaprine van IForce Nutrition en Unstoppable van Dedicated. Daarin zaten DMAA en nor-DMA.

Ook DMAA en nor-DMA komen in de natuur niet voor. Het zijn verbindingen die niet lijken op amfetamines, maar die op de één of andere manier toch op dezelfde manier werken als amfetamine. Ze zijn een eeuw geleden ontdekt, tijdens de tweede wereldoorlog uitgetest op dieren. Hun veiligheid is nooit goed onderzocht, maar toch stopten supplementenbedrijven ze in hun supplementen. De gebruikers van die supplementen hebben gefungeerd als proefdieren.  Als je uitgoogelt waarom producten als Dexaprine en Unstoppable uit de schappen zijn gehaald, dan weet je welke consequenties dat heeft gehad.

Tekst: redactie eigenkracht.nl