Gewichtig afvallen

Door Remco Tevreden en Rens van Kleij

In de loop der jaren is de gemiddelde Nederlandse vrouw steeds zwaarder geworden terwijl toch het vrouwelijke lichaamsideaal van mollig naar superslank is gegaan. Vergelijk het uiterlijk van Marilyn Monroe maar eens met die van bijvoorbeeld een huidig Elite fotomodel. Daartegenover staan de harde cijfers van het CBS (Centraal Bureau voor de Statistiek). Vorig jaar had 37,8 procent van de vrouwen last van overgewicht tegenover 46,9 procent van de mannen. Sprake van ernstig overgewicht  was er bij 10,1 procent van de vrouwen en 7,2 procent van de mannen. Cijfers die de laatste jaren alleen maar zijn toegenomen. Afvallen is en blijft moeilijk. Om die reden wordt het NeCeDo dan ook meer dan regelmatig gebeld met de vraag of er nog middeltjes, kruiden of methoden zijn om maar zo snel mogelijk af te vallen. Een onderwerp dat zeker de aandacht verdient.

Wie doet het niet? Beloven om serieus te gaan sporten om af te vallen na een periode van 'zondigen'. De meeste goede voornemens beginnen morgen nadat we onszelf eerst nog even lekker hebben volgestopt met lekkernij. Voor veel Nederlanders een terugkerend ritueel met de kerst of tijdens vakanties. Hard trainen voor een mooi lijf vormt voor slechts weinig mensen een structureel onderdeel van het leven. Vaak begint men vol goede moed maar, loopt de motivatie weer snel terug om er tenslotte het bijltje er maar bij neer gooien. Dan zijn er ook de fanatici die wel terdege de discipline kunnen opbrengen om zich (bijna) dagelijks aan afmattende workout te onderwerpen. Vaak stellen zij steeds strengere eisen aan hun uiterlijk waardoor zij het zichzelf erg moeilijk kunnen maken.

Niet zelden ontaarden gekoesterde schoonheidsidealen in eetstoornissen als Anorexia Nervosa en Boulimia Nervosa of leidt het tot het gebruik van middelen waar je vraagtekens bij kunt plaatsen. In Nederland lijden naar schatting 4% van de vrouwen en 0,4% van de mannen aan een eetstoornis. De grootste groep (ongeveer 90%) betreft vrouwen in de leeftijd 15-25 jaar. Helaas wordt de professionele hulp vaak genegeerd en wordt de oplossing ten onrechte gezocht in een verkeerd eetpatroon. Dit eetpatroon is echter het gevolg van een combinatie van geestelijke, sociale en maatschappelijke factoren.

Anorexia Nervosa

Anorexia is de onweerstaanbare drang van mensen om af te vallen. Het is een verslaving waar je 24 uur per dag mee bezig bent. Je voelt je veel te dik (ook al ben je net 10 kilo afgevallen) en weigert te geloven dat je huidige gewicht normaal is. Om maar te blijven afvallen dwing je jezelf om naast een streng dieet ook overmatig te sporten. Iedere dag 1.000 crunches, 3 uur steps per dag of  een uur rennen met je regenjas aan. De gehele dag is eten, of beter gezegd juist het vermijden ervan, het enige waaraan je kunt denken. Na het eten van een appel ga je de exact benodigde aantallen minuten fietsen om deze 'er weer af te fietsen'. Je humeur wordt bepaald door de weegschaal, etalageruiten en buitenspiegels zijn er om te kijken of je niet bent aangekomen en het liefst zwem je met een sweater aan zodat niemand je dikke lijf hoeft te zien.

Boulimia Nervosa

Boulimia is een eetverslaving waarbij sprake is van vreetbuien die worden afgewisseld met perioden van streng diëten. Tijdens een vreetbui worden grote hoeveelheden eten naar binnen gewerkt en kan je het gevoel krijgen dat de controle over het eetgedrag volledig weg is. Met twee handen tegelijk prop je alles naar binnen wat maar bol staat van de calorieën. Na de vreetbuien ontstaat er een enorm schuldgevoel. Je moet het eten weer zo snel mogelijk kwijt raken. Je zet jezelf aan tot overgeven, het gebruik van laxeermiddelen of onderwerp je aan slopende trainingen.

Beide eetstoornissen worden gekenmerkt door een abnormale obsessie voor voedsel, gewicht en lichaamsomvang. Op den duur voel je niet meer wanneer je honger hebt of negeer je dit gevoel totaal. Dit kan jarenlang worden volgehouden. In alle toonaarden wordt een eetstoornis ontkent. Dikwijls voelt men zich erg moe, duizelig, lusteloos en depressief. Lichamelijke klachten als een lage bloeddruk en een verminderde hartslag doen hun intrede. Bij vrouwen stopt de menstruatie hetgeen een tijdelijke onvruchtbaarheid geeft. De lichaamstemperatuur daalt waardoor men last kan krijgen van koude, blauwe handen en voeten. De conditie van het gebit en de haren verslechtert, er kunnen haren uitvallen. De huid wordt droog, schilferig en verslapt. Wanneer dit vele jaren aanhoudt wordt er onherstelbare schade aangericht.

Het wonder uit een potje

In de strijd tegen overtollig vet of een verondersteld dik lijf, zijn er ook legio mensen die nog steeds hun toevlucht nemen tot allerlei afslankmiddelen. Op agressieve, commerciële wijze gepromoot dan wel op het juiste moment, wanneer de geest zwak is, aangeboden door een 'medelevende' sporter. Van risicovolle middelen die stimulantia of schildklierhormoon bevatten tot vetblokkers en eetlustremmers.

Stimulantia

Werden stimulantia, zoals efedrine, cocaïne en amfetamines, oorspronkelijk in de sport gebruikt om vermoeidheid en pijn te bestrijden, tegenwoordig vinden ze ook gretig aftrek bij mensen met een 'wasbord ideaal' of die goed gestroomlijnd in hun bikini of badpak willen zitten. Stimulantia hebben een werking die te vergelijken is met die van het hormoon adrenaline. Het hormoon wat ondermeer de 'rush' door je lichaam veroorzaakt wanneer je gaat bungee jumpen. Je hart gaat tekeer, misschien begin je te zweten en slapen is wel het laatste waar je aan kan denken. Bij het gebruik van stimulantia treedt dit gevoel echter constant op. Je bent niet moe te krijgen, je hebt geen eetlust, je lichaamstemperatuur gaat omhoog, je bent rusteloos en kan geen seconde stil zitten. Dit alles kost barstens veel energie, je verbrandt veel meer calorieën … kortom je raakt gewicht kwijt.

Efedrine

Efedrine vormt een essentieel bestanddeel van afslankproducten zoals Limiet 65®, Taille 2000® of Gold Fit Super®. Efedrine zet lichaamsprocessen in een hogere versnelling en ontneemt het van de broodnodige rust. Met een rusteloos gevoel een drogere mond en frequent optredende hoofdpijn wordt de dag bestierd en kan je 's-avonds de slaap moeilijk vatten. De onnatuurlijke grote hoeveelheid energie die je bij het gebruik van efedrines ter beschikking staat, gaat uiteindelijk een uitputtingsslag worden voor je lichaam.

Amfetamine

Het gebruik van amfetamines was in de jaren 60 en 70 zeer populair bij mensen met overtollig vet of een ondergesneeuwd wasbord. Maar helaas had ook dit 'wondermiddel' zijn nadelen waarvan de verslavende eigenschappen het meest in het oog springen. Teneinde dit euvel te verhelpen werden de amfetaminen 'opgevolgd' door bijgestelde versies, de derivaten: fentermine (Ionamin®), dexfenfluramine (Isomeride®) en fenfluramine (Pondimin®). Deze hebben in de loop van de tijd echter eveneens een dermate dubieuze reputatie opgebouwd, dat ook zij weer van de markt zijn gehaald. Ditzelfde geldt voor mazindol (Teronac®) een stof met een werking die vergelijkbaar is met die van amfetamines. Het remt het hongergevoel en hielp menigeen een crashdieet overleven. Ook Teronac® werd in Nederland in 1998 uit de handel genomen.

De legale handel mag dan nagenoeg gesloten zijn voor amfetamines, op de zwarte markt vinden ze nog  steeds gretig aftrek en is hun populariteit vergelijkbaar met die van amfetamines uit de jaren 60 en 70. Het gebruik van amfetamines betaal je echter nog steeds met je gezondheid. Ze vormen de overtreffende trap van efedrine en vormen een ware uitputtingsslag voor je lijf. Evenals efedrine kan het gebruik van amfetamine leiden tot nervositeit, irritatie, hoofdpijn, overmatig zweten, rusteloosheid en een droge mond. Langdurig gebruik kan echter tevens leiden tot hartritmestoornissen, oververhitting en trillende spieren.

Schildklierhormoon

Voor  mensen die van nature te weinig schildklierhormoon aanmaken, de ziekte van Gull hebben, is het gebruik van de synthetische varianten (Cytomel® en Triacana®) onontbeerlijk. Het maakt een einde aan de voortdurende moeheid en stelt ze in staat 'normaal' te functioneren.

Het schildklierhormoon stimuleert onder andere de stofwisseling, waardoor ook de lichaamstemperatuur wordt verhoogd en er dus meer calorieën worden verbrand. Het gebruik ervan door mensen met een goed functionerende schildklier zal echter leiden tot een 'rebound-effect'. De lichaamseigen, natuurlijke productie komt onder druk te staan, neemt af en komt in het slechtste geval volledig tot stilstand. Dit wordt op schrijnende wijze duidelijk wanneer men stopt met gebruik en de kilo's vet  met het zelfde gemak terugkeren op hun oude plek. Daarnaast kan het gebruik van schildklierhormoon leiden tot bijwerkingen als trillingen, hoofdpijn, oververhitting en in ernstigere gevallen hartritmestoornissen.

Tabel Afslankmiddelen

Vetblokkers

Ook vetblokkers als Lipidplex® en More than a diet® worden ter ondersteuning van de afvalrace ingezet. Het werkzame principe is dat ze in de darm het vet uit de voeding aan zich binden. Dit 'gebonden vet' verlaat het lichaam dan via het toilet door middel van een zeer onwelriekende vorm van diarree. Een groot nadeel is dat het lichaam een tekort krijgt aan belangrijke vetten als ook van de in vet oplosbare vitamines zoals A, D, E en K.

Eetlustremmers

Eetlustremmers geven je een vol gevoel. Hiermee is het werkbare principe meteen duidelijk. Immers waarom zal je eten, als je geen honger hebt. Het gebruik van eetlustremmers leidt dan ook tot een verminderde consumptie. Dit kan echter ook ten koste gaan van de kwaliteit van het voedsel. Het gebruik van eetlustremmers kan leiden tot een tekort aan waardevolle vitaminen en mineralen. Het kan tevens leiden tot diarree en darmklachten. Eetlustremmers met een discutabele reputatie zijn de vezelsupplementen: cellulose-, citrus- en guar gum-preparaten. Een goedkopere manier om minder trek te hebben, is wat extra water voor je maaltijd drinken of meer fruit en groenten te eten.

L-carnitine

Ook L-carnitine is een geliefd middel bij afvallers. Het wordt verondersteld het gehate lichaamsvet in een verhoogd tempo af te breken. Onderzoek wijst echter uit dat L-carnitine geen effect heeft.

Er is niks mis aan het stellen van een sportief doel, zoals het streven naar een slank lijf. Verlies echter niet de realiteit uit het oog. Hoe jij eruit ziet, is voor een groot deel genetisch bepaald. Niet iedereen is in de wieg gelegd om covermodel te worden of is gezegend met droog geblokte buikspieren. Wees eerlijk naar jezelf toe en stel geen onmenselijke eisen. Misschien herken je jezelf in bepaalde gedragingen die we beschreven hebben of komt het je bekend voor bij mensen uit je directe omgeving of de sportschool. Waak er voor je dat je lijf geen ziekelijke obsessie wordt dat alle plezier uit je sport ontneemt.

Over middelen kunnen we eigenlijk heel kort zijn. Er bestaan geen wondermiddelen die je binnen enkele weken voor eens en voor altijd afhelpen van je overgewicht. De middelen die wel zorgen voor een afname van je lichaamsgewicht doen dit slechts tijdelijk en zijn bovendien vaak schadelijk voor de gezondheid. Alleen een actieve levensstijl en structurele aanpassingen in je voedingspatroon zullen je in staat stellen een realistisch streefgewicht te behalen en behouden.

Voor vragen over Anorexia Nervosa of Boulimea Nervosa of bel Stichting Anorexia en Boulimea Nervosa Nederland (SABN), tel: 0900-8212433

Sport & Fitness 100, september/oktober, 2000