Droog, droger, droogst………dood.
De risico’s van diuretica
Door Bart Coumans & Rens van Kleij
Hoi,
Om een goede spierdefinitie op de wedstrijddag te krijgen ben ik van plan om plaspillen te gebruiken. Ik weet dat jullie geen voorstanders van gebruik zijn, maar kunnen jullie me er toch informatie over geven, want soms hoor ik daar vreemde en tegenstrijdige verhalen over.
Groet, K.
Beste K.,
Diuretica of populair gezegd plaspillen of vochtafdrijvers worden in de (top)sport om verschillende redenen gebruikt. Het Wereld Anti-Doping Agentschap (WADA) heeft ze op de dopinglijst gezet en wel bij de stoffen die zowel binnen als buiten wedstrijdverband (dus altijd) verboden zijn. De diuretica vallen in de groep van maskerende middelen, hoewel ze ook als apart dopingmiddel gezien worden. Diuretica zorgen ervoor dat je meer gaat plassen. Dus verdunt je plas en daarmee wordt de kans kleiner dat men verboden stoffen vindt. Doordat je meer vocht afdrijft verkrijg je een lager lichaamsgewicht, waardoor je in een lagere gewichtsklasse uit zou kunnen komen of je kunt door een lager lichaamsgewicht betere prestaties leveren. Denk bij het laatste aan klimsporten. Met een lager lichaamsgewicht klim je makkelijker omhoog. Maar ook onder jockeys, skischansspringers en gymnasten is diureticamisbruik wel eens aangetoond.
Twee soorten droog
In bodybuilding worden diuretica gebruikt om ‘droger’ te worden. Wat houdt dat nu in? Dat betekent dat het laatste restje vocht tussen huid en spieren en tussen de spieren/spiervezels in wordt weggewerkt. Zo kan de bijgetrainde spiermassa in volle glorie worden getoond. Het gebruik van anabolica leidt namelijk nogal eens tot het vasthouden van vocht. Om dat vlak voor de wedstrijd weg te krijgen worden soms diuretica ingezet. Daarnaast is er nog een andere soort van ‘droog’ worden en dat is zo min mogelijk (onderhuids) vet hebben. Droog vlees is namelijk vlees met weinig tot geen vet. Weet dus waar je het over hebt als je het over ‘droog worden’ hebt. In dit artikel hebben we het over de waterhuishouding van je lijf en wat de invloed van diuretica daarop is.
Fatale gevallen
Laten we maar meteen met de levensgevaarlijke risico’s van diuretica beginnen. Diuretica zijn berucht om de mogelijke acute gezondheidsgevaren. Sommige dopingmiddelen werken op termijn slopend voor
je lijf, maar diuretica kunnen een sporter/bodybuilder acuut in een levensbedreigende situatie plaatsten. In een van de weinige wetenschappelijke overzichtsboeken op het gebied van doping
(Performance-Enhancing Substances in Sport and Exercise met de onderzoekers Bahrke en Yesalis als eindredacteuren) wordt in het hoofdstuk over ‘Diuretics’ het overlijden beschreven van
topbodybuilder Mohammed Benaziza. In 1992 overleed hij vlak na een wedstrijd in Nederland. Als officiële doodsoorzaak werd hartfalen genoemd, maar duidelijk was dat diuretica een prominente en dus
fatale rol speelden bij dit drama. Van de laatste wedstrijd van Benaziza werden beelden vertoont in een TV-uitzending toentertijd. Daarop is te zien dat hij behoorlijk last had van spierkrampen en
zijn spieren lastig onder controle kon krijgen. Diuretica kunnen een forse impact hebben op je water- en zouthuishouding. Daarom staan we daar eens bij stil.
Mohammed Benaziza
Watermanagement
Je lijf bestaat voor het grootste gedeelte uit water en dat is van levensbelang voor allerlei functies. Zonder eten kun je het nog wel een tijdje redden,
zonder water is dat onmogelijk. De cellen in je lichaam bestaan voor 75% uit water. Het water kan in verschillende delen van je lijf zitten, zoals in de cellen, tussen de cellen en in het bloed.
Door zouten wordt de verdeling geregeld, want zout trekt namelijk water aan. Dat proces heet osmose. Water is belangrijk als oplosmiddel, als transportmedium en als warmtebuffer.
De gemiddelde mens verliest per dag zo’n 2½ liter water via verdamping (via de huid), zweten, uitademing, urine en de ontlasting. Als het goed is komt er per dag ook weer 2½ liter water naar
binnen. Dat gaat via allerlei soorten drank, maar vast voedsel bevat ook water en ook bij de stofwisseling komt water vrij. Als je fysiek actief bent en zweet of als je in tropische omstandigheden
vertoeft is het waterverlies groter en zul je meer moeten drinken. Vochtverlies is namelijk prestatieverlies. Je hebt al behoorlijk prestatieverlies bij 2-3% verlies van je gewicht als je aan een
duursport doet. Power- en krachtsporten zijn iets minder gevoelig voor vochtverlies. Daar slaat het fors minder presteren toe als je 4-5% van je gewicht kwijtraakt door vochtverlies.
Je nieren als H20-managers
Je nieren zijn organen die ervoor zorgen dat afvalproducten van het lichaam worden afgevoerd via de urine. Zij hebben als taak om de samenstelling
en het volume van het bloed te helpen reguleren. Daarbij zijn drie zaken belangrijk: 1. het regelen van de water- en zouthuishouding en daarmee dus ook de bloeddruk, 2. de controle op het evenwicht
tussen zuren en basen en daardoor ook de bloedzuurgraad, en 3. de uitscheiding van restproducten van de stofwisseling.
Hoe wordt de waterhuishouding nu geregeld? Per minuut wordt 1 liter bloed gefilterd in de nieren. Dat is dus 1440 liter bloed per dag. Daarbij wordt in eerste instantie al het bloedplasma (=vocht)
door een filter geperst en later wordt dit vocht met de verschillende zouten weer het bloed ‘ingetrokken’. Het terughalen van zout (natrium) wordt beïnvloed door aldosteron (een hormoon van de
bijnierschors). Aldosteron haalt natrium (keukenzout) weer terug naar het bloed, terwijl er meer kalium achterblijft en via de urine het lijf verlaat.
Waarom water willen verliezen?
Met name die sporters die grote hoeveelheden vocht vasthouden door het overtollige gebruik van anabolen kunnen de verleiding vaak niet weerstaan om diuretica te gebruiken. Diuretica moeten dan de overtollige kilo's vocht afvoeren die een laag vormen tussen de keiharde spierbundels en de jury. Een gebruik dat forse risico's met zich mee kan brengen. Het gebruik van diuretica is dermate link dat zelfs de topbodybuilders die deelnemen aan de wedstrijd der wedstrijden, de Mr. Olympia worden gecontroleerd op het gebruik van . . . diuretica. Dat moet je toch wel aan het denken zetten.
Wat zijn en doen diuretica?
Diuretica hebben invloed op de nieren. Zoals beschreven wordt het bloed in de nieren gefilterd. Al het vocht wordt eruit geperst. Dat is een
passief proces. Daarna wordt het water en zouten teruggehaald en dat kan beïnvloed worden door diuretica. Kort gezegd, diuretica zorgen ervoor dat de nieren meer water en zout (natriumchloride)
uitscheiden. Je raakt meer vocht en dus ook gewicht kwijt.
In Nederland onderscheidt men vier soorten diuretica en dat heeft te maken met het feit dat ze in verschillende onderdelen van de nier aangrijpen. De vier soorten zijn:
- Osmotische diuretica (zoals mannitol en sorbitol);
- Lis-diuretica (bijv. furosemide en bumetanide);
- Thiazide-diuretica (bijv. chloorthiazide en hydrochloorthiazide);
- Kaliumsparende diuretica (zoals amiloride, spironolacton).
De meeste bekende in de bodybuildingwereld zijn furosemide (Lasix®)
en spironolacton (Aldactone®).
Het effect van diuretica is indrukwekkend. Binnen 2-4 uur tijd kun je behoorlijk wat vocht kwijt zijn.
Waarom worden diuretica voorgeschreven?
De belangrijkste reden voor artsen om plaspillen voor te schrijven is wanneer er te veel vocht in het lijf aanwezig is. Dat kan heel lokaal zijn maar soms meer gegeneraliseerd. Het vocht zit dan tussen cellen in en dan spreek je over een oedeem. Ook te hoge bloeddruk kan veroorzaakt zijn door te veel vocht. Meer vulling van de bloedvaten geeft meer druk op de vaatwand. Door het bloedvolume te verminderen wordt de bloeddruk lager. Andere redenen voor diuretica zijn kalkhoudende nierstenen en teveel calcium in het bloed.
Bijwerkingen van diuretica
De belangrijkste problemen die kunnen optreden door gebruik en misbruik van diuretica zijn verstoringen in de water- en zouthuishouding. Teveel vochtverlies kan leiden tot: slapte, algehele
malaise, te lage bloeddruk wanneer je snel opstaat en spierkrampen. Voldoende drinken is dan belangrijk.
Vooral de lis-diuretica (zoals furosemide) werken snel en de kans op overdosering is aanwezig. Bij kaliumsparende diuretica (zoals spironolacton) bestaat er kans fatale hartritmestoornissen.
In de medische literatuur is een geval bekend van een 31-jarige bodybuilder die diuretica gebruikte en een hartinfarct kreeg (Appleby e.a., 1994). Op het podium kreeg hij pijn op de borst en zakte
in elkaar. Vervolgens werd hij naar de spoedeisende hulp gebracht. Hij gebruikte gedurende 5-10 jaar anabolen en amfetaminen. Voor de wedstrijd nam hij een combinatiediureticum met o.a. een
kaliumsparend effect. Daarnaast nam ie ook nog eens kalium- en magnesiumtabletten voor z’n gezondheid (!). Bij de spoedeisende hulp viel al gauw op dat hij een torenhoog kaliumgehalte in het bloed
had. Na behandeling waarbij het bloedpropje in de hartslagaderen werd opgelost weigerde de man aan te nemen dat hij een hartinfarct had gehad en vertrok met de noorderzon. Wellicht dat
eigen’wijsheid’ en oogkleppen een nog onbekende bijwerking is (…).
Door het gebruik van bijvoorbeeld Lasix® of een ander diureticum raak je niet alleen het ‘anabolenvocht’ kwijt, maar ook het water dat je nodig hebt om goed te functioneren. Een lichaam dat te
weinig water bevat, raakt oververhit. Als je het warm krijgt, probeert je lichaam het bloed dunner te maken door er meer water aan toe te voegen. Dat dunne bloed kruipt in de haarvaten, vlak onder
de huid, en geeft zo z’n warmte af. Als je jezelf uitdroogt, wordt je bloed daar echter te dik voor. Je raakt je overtollige warmte niet meer kwijt. Medici spreken dan van ‘warmtestuwing’. Je wordt
duizelig, je kunt flauwvallen en zelfs een hartaanval krijgen.
Door het gebruik van diuretica worden er naast een grote hoeveelheden vocht ook waardevolle mineralen zoals kalium, magnesium, calcium en natrium het lichaam uitgezet. Als je eenmaal een tekort aan
deze onmisbare stoffen hebt, raken allerlei lichaamsprocessen ontregeld. De zenuwen kunnen bijvoorbeeld niet meer goed functioneren, waardoor gevoelloosheid optreedt, de onderarmen gaan tintelen en
men gaat trillen. Daarnaast kunnen de spieren in een kramp schieten waarbij geen enkele strekoefening nog zal helpen. De kans bestaat dat dit ook gebeurt met de belangrijkste spier in het lichaam,
de hartspier …
Door het tekort aan belangrijke mineralen neemt ook het suikergehalte in het bloed toe. Daardoor kunnen symptomen van suikerziekte optreden variërend van slapte, extreme vermoeidheid, tot aan coma
toe. Ook de hersenen worden niet met rust gelaten. Het gebruik van diuretica kan leiden tot onder meer angstgevoelens en paniekaanvallen.
Interacties
Medicijnen kunnen invloed op elkaar hebben. De werking van furosemide (Lasix®) wordt afgeremd door bepaalde pijnstillers (NSAID’s). Wanneer het lijf flink uitgedroogd is kan de combinatie furosemide en NSADI’s tot ernstige nierklachten leiden.
Droog en hard … stikke link
Diuretica zijn stoffen die de urinelozing verhogen. In de volksmond worden ze daarom ook wel plasmiddelen genoemd. Door het gebruik van plasmiddelen wordt getracht de hoeveelheid vocht tussen de spieren en de huid te minimaliseren, om zodoende meer spierdefinitie te kunnen tonen. Met de extra hoeveelheid urine die het lichaam verlaat, verlies je echter ook onmisbare mineralen als kalium, magnesium, calcium en natrium. Tegelijkertijd wordt je bloed dikker en stropiger, stijgt het suikergehalte in het bloed en stijgt ook het cholesterol (met name het ‘slechte’ LDL-cholesterol). Het gebruik van plasmiddelen kan leiden tot spierkrampen, gevoelloosheid en tintelen van de onderarmen, hartkloppingen, duizeligheid, angstgevoelens, paniekaanvallen, warmtestuwing en hartstilstand.