The Anabolic Beast
De relatie tussen anabolen en agressie

Door Wanda Schapendonk, Bart Coumans en Rens van Kleij

Beste NeCeDo,

Mijn vriend traint al enkele jaren fanatiek in de sportschool. Ongeveer een half jaar geleden is hij begonnen met het gebruiken van anabolen. Nu gaat het de laatste tijd erg slecht met onze relatie, we hebben voortdurend ruzie om de allerkleinste dingen. Ik heb het gevoel dat hij zich anders gedraagt. Onlangs heb ik van iemand gehoord dat anabolen je agressief kunnen maken. Klopt dit en zou dit de oorzaak van het vreemde gedrag van mijn vriend kunnen zijn? Kunnen jullie me hier iets meer over vertellen? Alvast bedankt!

Met vriendelijke groet,

P.

Beste P.,

Je bent niet de enige die zich zorgen maakt over de effecten van anabolen op het gedrag van je partner. We krijgen aan de Doping Infolijn wel vaker vragen van partners of andere mensen uit de omgeving van gebruikers, die precies willen weten hoe het allemaal zit. Jouw vraag is een goede aanleiding om de relatie tussen anabolen en agressie eens uitgebreid aan de orde te stellen.

Roid Rage

Over de relatie tussen het gebruik van anabolen en agressie bestaan veel onduidelijkheden. Over het algemeen wordt gedacht dat door het gebruik van anabolen de agressiviteit toeneemt. Navraag onder bodybuilders in Nederland  geeft inderdaad aan dat verhoogde agressiviteit de meest genoemde bijwerking (47%) van anabolen is. Voor sommige sporters, zoals bijvoorbeeld bij American Football, is verhoogde agressiviteit juist een reden om anabolen te gebruiken. Het gebruik van anabolica kan echter ook leiden tot geweld en ruzies buiten de sportomgeving. Gebleken is dat bij hoge doseringen en langdurig gebruik van anabolen de gebruikers zelfs “Roid Rage” kunnen ontwikkelen. Dit wil zeggen dat ze extreem agressief gedrag vertonen, vaak als gevolg van onschuldige aanleidingen. Ook kan dit gepaard gaan met een bepaalde mate van onverschilligheid tijdens de agressieve daad. In sommige gevallen blijft de schade beperkt, maar in een aantal gevallen absoluut niet (zie kader hieronder).

Casus 1

Een vrouw werd door een 22-jarige bodybuilder op brute wijze vermoord door eerst haar hoofd een aantal keer tegen een muur te rammen en haar vervolgens dood te schoppen. Hij toonde geen berouw en reed vervolgens naar huis om te gaan slapen, alsof er niets gebeurd was. Voordat hij de moord pleegde, had hij een acht weken durende kuur genomen van 50 mg nandrolon (Deca-durabolin®). Hij had al wel aangegeven dat hij zich wat chagrijniger, agressiever en meer prikkelbaar voelde, maar ook dat hij meer energie kreeg en een verhoogd libido had. Hij stopte ongeveer twee maanden met gebruiken en begon drie weken voor de moord weer met het injecteren van nandrolon (ongeveer 1,7 ml per week, veterinair middel (50 mg/ml)). De bodybuilder kwam uit een rustige familie, had nooit eerder drugs gebruikt en stond bekend als een jongen die niet gewelddadig was.

Casus 2

Een 29-jarige bodybuilder sloeg zijn vrouw dood, doordat hij herhaaldelijk met een hamer op haar insloeg (dit terwijl zijn kinderen in huis aanwezig waren). Daarna schoot hij zichzelf dood. Voordat dit gebeurde was zijn leven heel normaal, hij leek gelukkig en hij stond bekend als een rustige man. Hij bleek echter al jaren een gebruiker van anabolen te zijn. Hij wisselde zijn gebruik af met periodes waarin hij wel en niet gebruikte. In de zeven weken voordat hij de moord en zelfmoord pleegde, had hij zichzelf geïnjecteerd met 13,75 ml stanozolol en minstens 1 ml testosteron (Sustanon®).

Bron: Medical Journal of Australia, 1996

Experiment

De situaties die in het kader beschreven zijn, zijn dramatische voorbeelden van hoe anabolen onze hersenen kunnen beïnvloeden. Agressie en geweld kunnen ontstaan door een verandering van de biochemie van onze hersenen. Door de in het kader beschreven gevallen is meer duidelijk geworden over de werking van steroïden. Deze informatie is echter door omstandigheden toevallig bekend geworden. Systematisch experimenteren is noodzakelijk om een beter inzicht te krijgen in de samenhang tussen anabolen en agressief gedrag. Echter, gezien de aard van dit soort experimenten is dit bij mensen ethisch ontoelaatbaar (al is het alleen maar vanwege de hoge doseringen anabolen die proefpersonen toegediend zouden moeten krijgen). Veelvuldig onderzoek is er wel bij dieren gedaan. Daarin is duidelijk aangetoond dat door toediening van anabolica een toename in dominant en agressief gedrag plaatsvindt.

Complex

Bij mensen heb je altijd te maken met meerdere factoren die van invloed kunnen zijn op gedrag. Zo blijkt dat mensen die steroïden gebruiken eerder naar andere soorten drugs grijpen zoals speed, XTC en softdrugs. Deze middelen beïnvloeden eveneens de biochemie van de hersenen. Het is moeilijk om uit te maken of de anabolen, de combinatie van de middelen of de andersoortige middelen het agressieve gedrag veroorzaken.
Het kan ook zijn dat anabolengebruikers al erg agressief zijn voordat ze überhaupt gaan gebruiken. Het blijkt dat in beroepen waarin men zich moet profileren, dat daar juist veel anabolen worden gebruikt. Maar zou het niet zo kunnen zijn dat personen met dominante beroepen, zoals bijvoorbeeld in de beveiliging of uitsmijters, al agressiever van aard zijn of dat deze personen nu juist door anabolen worden aangetrokken en daardoor agressiever worden? Of dat wanneer iemand meer spieren is gaan ontwikkelen, dat hij dan meer zelfvertrouwen heeft en zich dominanter gaat gedragen? De relatie anabolen en agressief gedrag zit complex in elkaar.
Toch kunnen onderzoekers door het selecteren van bepaalde proefpersonen bovenstaande factoren uitsluiten. In een cross-over studie werd gedurende zes weken dubbelblind testosteron (lage dosering) of een placebo aan 56 normale gezonde mannelijke proefpersonen toegediend. Het bleek dat de proefpersonen in de testosteron-conditie significant agressiever reageerden.

Werking

Door een aantal onderzoeken is ook duidelijk geworden hoe de uitwerking van anabolen op het menselijk brein is. Anabole steroïden worden na toediening (in tablet- of injecteerbare vorm) opgenomen in je bloed en komen vervolgens in je hele lichaam. In je lichaam bevinden zich diverse doelorganen met receptoren voor anabolen. Naast de spieren en de huid, beschikken onder meer het hart, de lever en de prostaat over receptoren voor anabolen. Anabolen hechten zich aan deze receptoren waardoor er verschillende processen opgestart worden. Echter, je hersenen bevatten ook receptoren voor anabolen.
Met bepaalde methoden kun je duidelijk zichtbaar maken dat er receptoren in de hersenen zijn waar anabole steroïden zich aan binden. Onderzoekers kunnen anabolen injecteren die gekoppeld zijn aan een radioactieve vloeistof. Vervolgens kun je met röntgenstralen precies aantonen waar de anabolen zich in de hersenen aan de receptoren hechten. Gebleken is dat de receptoren voor anabolen zich in gebieden bevinden die van belang zijn voor de regulering van stemming en gedrag. In dit gebied ligt ook de amygdala, een hersenstructuur die met name aanvalsgedrag reguleert. Door onderzoek met katten is aangetoond dat wanneer deze amygdala wordt verwijderd, dat de katten opeens tam en niet-agressief worden. Daarnaast is bij een rattenonderzoek gebleken dat het elektrisch stimuleren van de amygdala zorgt voor agressieve aanvallen op willekeurige andere ratten. Juist deze amygdala blijkt een hoge dichtheid aan receptoren voor de binding van anabolen te hebben. Reden genoeg om vast te stellen dat het gebruik van anabolen de stemming en het gedrag van een persoon kunnen veranderen.

Aanleg

Het aantal receptoren en de werking van receptoren is per persoon verschillend. Dit blijkt ook uit de gevallen in het kader. In het ene geval werd een veel hogere dosering gebruikt dan in het andere geval, maar de uitwerking is in beide gevallen even gruwelijk. Sommige mensen worden sneller agressief dan anderen. Dit heeft te maken met aanleg. Over het algemeen kun je mensen indelen in A-individuen en B-individuen. De A-individuen zijn mensen die aanleg hebben om te domineren, zij zijn sneller prikkelbaar en opvliegend. De B-individuen zijn daarentegen wat rustiger en geven elkaar wat meer de ruimte. Daarnaast blijkt dat mensen die extreem gevoelig zijn voor stress, meer kans hebben om agressief gedrag te ontwikkelen. Indien je van jezelf weet dat je licht ontvlambaar bent, dan is het zeker niet aan te raden om anabolen te gaan gebruiken. Anabolen zorgen ervoor dat je nog gevoeliger bent voor prikkels van buitenaf en dat je drempel tot agressief gedrag en dominantie nog lager wordt.

Mate van gebruik

Naast aanleg zijn de dosis en de duur van gebruik ook bepalend voor de mate van psychische veranderingen. Alhoewel psychische veranderingen per individu verschillend en onvoorspelbaar zijn, kun je er over het algemeen vanuit gaan dat, hoe meer en intensiever het gebruik, hoe sterker de psychologische bijwerkingen. De eerste psychische effecten die op zullen treden zijn veranderingen van stemming, dit kan euforie, verminderende vermoeidheid en een verhoging van het zelfvertrouwen zijn. Maar tegelijkertijd kan er ook slapeloosheid optreden en geïrriteerdheid. Als je vervolgens doorgaat met anabolica en een grotere dosis gebruikt, kunnen er stemmingswisselingen optreden, paranoïde waanbeelden en wantrouwend gedrag kan ontstaan. Dit kan leiden tot ruzies en agressief gedrag. Vervolgens zal langer en zwaarder gebruik leiden tot zwaardere effecten, zoals vijandig en extreem gewelddadig gedrag, mogelijk resulterend in verkrachtingen, pogingen tot moord of moord. 

Gestopt?

Zelfs nadat je gestopt bent met een kuur, kun je last blijven houden van de psychische effecten van anabolen. Je lichaam heeft de tijd nodig om zich te herstellen. De hormoonhuishouding van je lichaam is veranderd en het duurt een tijdje voordat deze weer op een normaal niveau zit. In dieronderzoek (ratten) is aangetoond dat het maanden kan duren voordat het hormonale systeem hersteld is. Zelfs na drie maanden bleek er nog steeds duidelijk agressief gedrag veroorzaakt te worden door de toegediende anabolen. Maar zoals al eerder vermeld, de doseringen bij dierexperimenten zijn hoog. Hoe lang de psychische effecten na het stoppen van een kuur bij mensen merkbaar blijven is onbekend.

Extra risico voor partners

Als laatste willen we nog even terugkomen op de vraag waar het allemaal mee begonnen is. Het blijkt dat partners van gebruikers meer risico lopen op verwondingen door de partner. Er blijkt zelfs een zelfhulpgroep opgericht te zijn “the Anabolic Steroid Wives Association”. De partners van gebruikers rapporteren veel meer vechtpartijen, verbale agressie en geweld dan partners van niet- gebruikers. Het geweld en agressieve gedrag neemt significant af, wanneer de partner geen steroïden meer gebruiken. Wanneer gebruikers van de anabolen af zijn, dan is er geen verschil met andere partners.

Conclusie

Geconcludeerd kan worden dat er voldoende bewijs is dat het gebruik van anabolen leidt tot een verhoogd risico op agressief gedrag. Of je anabolen wilt gebruiken en wat je wilt gebruiken bepaal je uiteindelijk zelf. Maar besef wel dat wanneer je steroïden gebruikt dat je dan niet alleen zelf een risico loopt, maar dat je je partner, je ouders, je kinderen en je omgeving erin betrekt.

Sport & Fitness 126, januari/februari 2005